İSTANBUL (İGFA) – Türk Eğitim Derneği’ne bağlı TEDMEM’in hazırladığı “Ülkelerin Öğretmen Yetiştirme, İstihdam ve Meslek Gelişim Politikaları” başlıklı rapor, Türkiye’de öğretmen yetiştirme ve istihdam süreçlerine dair kapsamlı değerlendirmeler sunuyor. Raporda; Türkiye, Finlandiya, Estonya, İngiltere, Kanada, Güney Kore, Japonya, Polonya, Almanya ve Fransa’nın uygulamaları mukayeseli olarak ele alındı.
TÜRKİYE’DE NİCELİK, DÜNYADA NİTELİK
Rapor, Türkiye’de eğitim fakültelerinde yaklaşık 185 bin öğrencinin tahsil gördüğünü, her yıl 40 bin adayın mezun olduğunu lakin yıllık öğretmen atamalarının yalnızca 6–8 bin civarında kaldığını ortaya koyuyor. Bu durum, “atama umudu zayıflayan” çok sayıda öğretmen adayının motivasyonunu düşürüyor.
Uluslararası karşılaştırmalarda Finlandiya ve Estonya üzere ülkelerin sonlu sayıda üniversitede nitelik odaklı eğitim verdiği, İngiltere, Japonya ve Almanya’nın çok etaplı imtihan ve performans değerlendirmeleri ile eleme yaptıkları belirtiliyor. Türkiye’de ise geniş bir aday havuzu, öğretmenlik mesleğinin sürdürülebilirliği açısından sorun oluşturuyor.
Raporda, Türkiye’nin eğitim fakültesi mezunlarını Ulusal Eğitim Akademisi bünyesinde yine hazırlık eğitimine aldığı vurgulanıyor. Bu hazırlık, Almanya’daki “hazırlık hizmeti” üzere uygulama odaklı değil; teorik ve uygulamalı dersleri de kapsayan ikinci bir öğretmen yetiştirme süreci olarak öne çıkıyor. Bu uygulama, adayların mesleğe geçiş müddetini uzatıyor ve motivasyonu düşürüyor.
KARİYER VE MESLEKSEL GELİŞİMDE EKSİKLİKLER
Raporda, Türkiye’de uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik basamaklarının büyük ölçüde kıdeme dayalı olduğu, memleketler arası örneklerde olduğu üzere performans, lisansüstü eğitim yahut yetkinlik kriterlerine bağlı bir sistem sunmadığı belirtiliyor. Estonya, Polonya ve Kanada üzere ülkelerde ise meslek basamakları bilgi, maharet ve yetkinlik gelişimini destekliyor, maaş ve sorumluluklar da buna bağlı değişiyor.
TEDMEM’İN ÖNERİLERİ
Raporda, Türkiye için öne çıkan teklifler şöyle sıralandı:
- Öğretmen seçimi, yetiştirilmesi ve istihdam süreçleri baştan sona yine yapılandırılmalı.
- Alan ve kademeye nazaran farklı öğretmen yetiştirme modelleri geliştirilmeli.
- Millî Eğitim Akademisi hazırlık eğitimi açık, bilimsel ve işlevsel biçimde tanımlanmalı; Eğitim Fakültesi mezunları için uygulama yüklü olmalı.
- Kariyer basamakları yetkinlik ve uzmanlaşma temelli bir sisteme dönüştürülmeli.
- Öğretmenlik mesleği, sırf istihdam edilen bir takım değil, eğitim sisteminin stratejik bir ıslahat ekseni olarak konumlandırılmalı.
- Atanma umudu zayıflayan adayların niteliklerini geliştirmesi ve öbür alanlarda sürdürülebilir istihdam elde edebilmesi için ulusal ölçekte reskilling ve upskilling programları tasarlanmalı.
Raporda vurgulanan temel bildiri, Türkiye’nin öğretmen yetiştirme sisteminin nicelik odaklı ve plansız bir biçimde yürütüldüğü; nitelik ve sürdürülebilirlik odaklı ıslahatlarla mesleğin güçlendirilebileceği istikametinde.
