MATBAA TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

 

 

 

 

 

Matbaa Nedir ? : Diğer adı basımevi olan matbaalar, çeşitli baskı tekniklerini kullanarak kitap,dergi,katalog,gazete,broşür,etiket, ambalaj gibi her türlü basılı materyalini üretmek ve çoğaltmak görevini üstlenmiş kuruluşlardır.Matbaalar hizmet götürdükleri sektörlerin talepleri doğrultusunda, başta kâğıt-karton sanayinin ürünleri olmak üzere, plastik, kumaş gibi ürünler üzerine baskı yaparlar.

Matbaacı Nedir ? : Matbaa ve baskı işlerinin hazırlanma ve basılmaları ile uğraşan ve bu işi kendine meslek edinen kimse.

Matbaacılık Nedir? : Basılması istenen bir materyale ilişkin yazılı ve görsel materyallerin belirli sanatsal özellikler gözetilerek bir araya getirilip düzenlenmesi, baskıya hazırlanması ve çoğaltılması işlemlerinin tümüne matbaacılık denir.

Matbua Nedir ? : Basılmış olan , basılı.

Matbu Evrak Nedir ? : Daha çok resmi nitelik taşıyan işlerde kullanılmak üzere basılmış evraklara denir.

Ajans Nedir ? : Basım sanayiinde ajans kavramı, daha çok basılacak materyallerin baskı öncesi hazırlık işlemlerini yürüten , fiziki üretimden çok düşünce üreten ve satan kuruluşları ifade eder.Ajanslar genelde reklam sektörü ile alakalıdır.Reklam kampanyaları ve reklam filmleri hazırlarlar, pazarlama ile direkt alakalı bir sektördür. Günümüzde bir çok matbaa , tasarımdan baskıya bir çok işlemi bir arada yürütmektedir.

Yayınevi Nedir ? : Belirli uzmanlık alanları için kitapların üretim , dağıtım ve pazarlamasını takip eden kuruluşlara yayınevi denir. Yayınevleri de ajanslar gibi matbaaların en önemli müşterileridir. Yayınevlerinin büyük bir kısmı , bastıracakları kitapların dizgi ve tasarımını kendi bünyelerinde yaptıktan sonra film , montaj , kalıp , baskı ve cilt işlemleri için bir matbaa ile çalışırlar.

Selefoncu, lakçı nedir ? : Baskısı tamamlanan broşür, dosya, kitap kapağı, karton ambalaj gibi bazı işlerin yüzeyine hem estetik kaygılarla, hem de daha dayanıklı olması, sudan, yağdan, güneş ışınlarından etkilenmemesi için ciltleme öncesi selefon veya lak uygulayan işletmelere denir.

Mücellithane (Ciltevi) Nedir ? : Baskısı tamamlanan işlerin kesim, kırım, harman, dikiş, kapak takma ve benzeri işlemlerinin yapıldığı işletmelere denir.Pek çok matbaanın kendi bünyesinde mücellithanesi bulunmakla birlikte, özel kapak takma, varak yaldız vb. işlemler konusunda hizmet veren cilt evleri bulunmaktadır.

Taslak çalışması Nedir ? : Kitap ebatı, kullanılacak kâğıt cinsi, renk sayısı vb. özellikler kararlaştırıldıktan sonra, kitaba girecek yazılı ve görsel unsurların sırasını, yerini belirten ve tipo grafik öğelerin kullanımına ilişkin (yazı puntosu, karakteri, sütun genişliği vb.) fikir verecek bir ön çalışma yapılması zorunludur. Bu ön çalışmalar kaba taslak diyebileceğimiz fikir taslaklarından, bilgisayar çıktıları üzerinde görülebilecek ayrıntılı taslaklara kadar bir dizi hazırlık aşamasını içerebilir. Taslak hazırlama süreci, tasarımın en önemli bölümlerinden birisidir.

Dizgi, grafik, tashih nedir ? : Taslak mizanpajı hazırlanmış kitabımız için bilgisayar ortamında oluşturulacak bir şablon sayfa üzerinde yazıların, dilbilgisi kurallarına uygun bir şekilde ve hedef kitlenin özelliklerine, kitabın türüne uygun tipografi kullanımıyla yeniden yazılması işlemine dizgi diyoruz. Dizgi aşamasının ardından gelen ve düz metinler, başlıklar, spotlar vb. yazılı unsurların yanı sıra görsel unsurların (fotoğraf, resim, illüstrasyon, renk vb.) belli ilkeler gözetilerek düzenlenmesi işini ise grafik tasarım olarak adlandırıyoruz.Tasarım işi bitmiş sayfaların kâğıt üzerine alınmış çıkışlarında yapılan ve dizgi hatalarını, görsel düzenlemeye ilişkin yanlışlıkları düzeltme aşaması ise tashih adıyla anılıyor. Tashih aşamasında işin kâğıt çıktıları genellikle müşteri temsilcisi ya da müşteri tarafından ( yayınevlerinde düzeltmen) kontrol edilir, hatalar kalem ile belirtilir ve hatalı bölümler bilgisayar ortamında yeniden düzeltilir.

Film : Dizgisi, tasarımı tamamlanmış ve kontrol edilerek düzeltilmiş olan kitabımız artık baskıya hazırdır.Baskı için ise baskı makinesine bağlanıp zarar görmeden çalışacak bir baskı kalıbının hazırlanması gereklidir. Baskı kalıbının hazırlanması için öncelikle sayfaların filmlerinin (şeffaf) görüntülerinin elde edilmesi gerekir. Fotoğraf baskısı gerektirmeyen yani tamamı yazılardan oluşan kitaplar için çoğu kez aydınger adı verilen şeffaf kâğıtlara lazer yazıcıdan ters çıkış almak yeterli olmaktadır. Kitabımız renkli olduğuna göre, CMYK kısaltması ile dilimize yerleşmiş olan Cyan mavisi, Magenta kırmızısı, Yellow (sarı) ve Kontrast olarak ifade edilen siyah renklerin filmlerinin elde edilmesi gerekecektir.Matbaacılıkta renkli bir fotoğrafın baskı yoluyla çoğaltılabilmesi için öncelikle o fotoğraf üzerindeki CMYK renklerinin ayrılması yani bu renkleri içeren dört ayrı filmin elde edilmesi,bu filmlerden dört montaj yapılması, dört kalıp çekilmesi ve her bir kalıbın ilgili renk ile kâğıt üzerine basılması söz konusudur.Filmlerde oranlarına göre ayrılmış olan renkler, baskı yoluyla teker teker kâğıt üzerine basılmakta,örneğin; önce mavi renk basılmakta, ikinci olarak sarı renk mavi baskının üzerine basıldığında mavi, sarı ve yeşil tonlar elde edilmektedir.Bunlar üzerine Magenta mürekkep basılınca morlar, lacivertler ve diğer ara tonlar oluşmakta, kontrast ile de fotoğraftaki derinlik ve netlik hissi arttırılmaktadır.Bu şekilde elde edilen baskıya trigromi baskı da denir.

Montaj: Kitaplarınız ofset matbaalarında sayfa sayfa değil, standart ebatlardaki tabaka kâğıtlara basılır.Burada öyle bir düzenleme yapılır ki, tabaka halindeki bu kâğıt uygun şekilde katlandığında birbirini takip eden sayfa numaraları ortaya çıkar.Burada en sık kullandığınız ölçü birimi formadır.1(bir) forma 16 sayfadan oluşur ve çok sayfalı (kitap,dergi gibi) işlerde planlama ve maliyet hesabı daima formalar üzerinden yapılır.İşte montaj işlemi, astrolog adı verilen ve saydam bir tabaka üzerine, basılacak işin filmlerinin forma düzeni esas alınarak yapıştırılmasından ibarettir.Basılacak iş iki renkli ise iki ayrı montaj,Trigromi ise 4 montaj yapmak gerecektir.Trigromi +özel gibi bir ifade dört renk haricinde, yaldız gibi özel bir beşinci rengin basılacağını anlatmak için kullanılır.

Ozalit prova: Montajı tamamlanan iş, ozalit kâğıdı üzerine pozlandırılıp, amonyak buharında bırakılarak baskı öncesi son kontrol için hazırlanır.Bu şekilde montaj üzerindeki iş ozalit kâğıdına aktarılır, ozalit kâğıdı forma düzenine göre katlanır.Burada amaç, kalıp çekimi öncesinde işin son kez kontrol edilmesi, sayfa numaralarının birbirini takip edip etmediğinin belirlenmesi ve hata riskinin azaltılmasıdır.Ozalit prova üzerine müşteri tarafından “basılabilir” onayı alındıktan sonra kalıp hazırlama işlemi başlar.

Kalıp : Montajlar, son olarak yüzeyi ışığa duyarlı hale getirilmiş metal plakalar üzerine pozlandırılır. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan ofset baskı plakaları ozosol ve tif olarak adlandırılır.

Baskı Provası: Bir işin, basıldığı zaman nasıl görüneceğini izleme yöntemidir. Prova, son çoğaltmada kullanılacak olan gerçek kâğıt, mürekkep setleri ve görüntüler ile çalışan baskıdan alınan bir örnektir. Günümüzde dijital prova sistemleriyle baskı öncesi renkli prova alınabilmektedir.

Baskı: Renk provası alınıp, renklerin uygunluğuna karar verildikten sonra kitabımızın seri baskısına geçilir. Baskı makinesinin özelliklerine bağlı olarak (tek renkli, iki renkli, dört renkli, altı renkli , ön arka baskılı gibi) baskının süresi ve kalitesi değişebilir.

Baskı koruma: Kitap, dergi kapakları, broşürler, ambalajlar, dosyalar gibi dış etkilere açık basılı materyallerin yüzeyine uygulanan; öncelikli amacı basılı yüzeyi yağ, nem, güneş ışığı gibi unsurlardan korumak, ikincil amacı ise baskı yüzeyine parlaklık ya da matlık etkisi vererek baskıya estetik özellik kazandırmak olan işlemlere baskı yüzey koruma işlemleri denir. En sık kullanılan baskı koruma şekilleri; vernik, lak ve selofan uygulamalarıdır.

Cilt – Ciltleme: Kitap kapağımız ve formalarımız basıldıktan sonra kitap şekline dönüşmek için bazı işlemlerden geçer. Kapak, koniklenir. Yani sırta gelecek kısımlara iz açılarak, kitap sırt bölgesi netleştirilir. Tabaka halindeki iç sayfalar, kırım makinelerinde katlanır. Kırımı yapılmış formalar sırayla bir araya getirilir ve bu işleme “harman çekmek” denir. Harmanı yapılmış kitap formaları iplik dikiş, spiral ya da amerikan cilt denilen sistemlerle birbirine ve kapağa tutturulur. Kapak takma işlemleri tamamlandıktan sonra ağız kısımları tıraşlanır. Kitap pakete hazırdır.

Sayım ve Şirink: Müşteriye teslim edilecek kitaplar istenilen sayılarda paketlenecektir. Bu iş ya el ile paketleme şeklinde ya da shirink (şirink) adı verilen paket makinelerinde yapılır. Shirink makineleri istenen sayıda kitabın dışına plastik folyo sarıp, folyo kenarlarını ısı ile yapıştırır ve basılı ürünlerin dağılması, ıslanması önlenmiş olur.

 

GRAFİK TASARIM TERİMLERİ

Grafik Nedir? : Harfleri , sözcükleri, tümceleri, fotoğrafları, biçimleri, renkleri kâğıt üzerinde bir zevk ve oranla yerleştirme ve bu yerleştirmede yenilik ve çekicilik oluşturma sanatına grafik denir. Eski Yunancadaki “Grapnein” (yazmak) kelimesinden dilimize geçmiştir.

Tasarım Nedir? : Planlamaya dayalı belirli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir.

Grafik Tasarım Nedir ? : Okunan izlenen görüntülerin tasarımı şeklinde tanımlanır. Grafik tasarımda görsel unsurlar kenar çizgileri ile aynı yönde yerleştirildiklerinde düzenli ve durağan , karşıt yönde yerleştirildiklerinde dinamik ve enerjik bir yapı oluştururlar.

İletişim : Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu arasında gerçekleşen bir duygu, düşünce, davranış ve bilgi alış verişidir.

Grafik İletişim : Görüntülerden oluşan bilgilerin değiş-tokuşu olarak tanımlanır. Yazılar, resimler ve fotoğraflar başlıca grafik iletişim araçlarıdır. Bir mesajın açık, ekonomik ve estetik yollarla üretilmesi, grafik iletişimin başlıca amacıdır. Grafik iletişimin ekonomik olması demek, mümkün olan en az sayıda görsel imgenin, mümkün olan en yüksek sayıda bilgiyi aktarabilmesi demektir. Örnek : Erkek/kadın tuvaletlerini ya da giriş çıkışı grafik imgelerden anlarız.

Grafik Tasarımın Öğeleri : Çizgi , ton , renk , doku , biçim , ölçü , yön olarak ifade edilebilir. Çizgiler karakterlerine göre ve konumlarına bağlar olarak bazı mesajlarda iletirler. Örneğin ; yatay çizgi durgunluk , dikey çizgi saygınlık , diyagonal çizgi canlılık , kıvrımlı çizgi zarafet ifadesi verir.Tonlar genellikle görsel imgenin yarım ton reprodüksiyon tekniği ile tamlanması yoluyla elde edilir. Ton ve çizgi tasarımda kontrastlığı oluşturan elemanlardır. Renk , bir tasarımı meydana getiren yapı taşlarından biridir. Renkler , izleyen üzerinde değişik etkiler uyandırırlar. Bunların bir bölümü kişisel , bir bölümü ise genellenebilir duygulardır. Örneğin ; sıcak renklerin uyarıcı , soğuk renklerin ise gevşetici , dinlendirici olması renklerin genellenebilir etkileri olarak değerlendirilebilir. Doku , bir yüzey üzerinde tekrarlara dayalı biçimsel bir düzen olarak adlandırılabilir. Örneğin; zeminde kullanılan bir ahşap, mermer vb. dokusu…Bir grafik tasarım ürünü , farklı ölçülerdeki görsel unsurların bir araya gelmesiyle oluşur. Bir tasarım yüzeyi üzerinde bulunan çizgisel , tipografik ve görsel unsurların yönü önemlidir.Örneğin: Bir gazete haberinde yer alan insan fotoğrafı , ilgili habere doğru bakmalıdır.

Hedef Kitle: İlgi alanları ve özellikleri ayrıntılı bir biçimde tanımlanmış bir kitledir. Bir kişi ya da kurumun davranışlarından, kararlarından, uygulamalarından dolaylı ya da dolaysız olarak etkilenen grup olarak ifade edilebilir.

Sanat Yönetmeni : Reklâm ajanslarında mutlaka olan metin yazarı , fotoğrafçı , uygulamacı grafiker, müşteri temsilcisi vb. elemanlarla çalışan, etkili reklâm üretimi ve tasarımından sorumlu kimse.

Grafiker Kimdir ? : Görsel sanatlar alanındaki ressam , heykeltıraş gibi meslek mensuplarından biri olan grafikerler, basılması istenen materyali estetik kurallar çerçevesinde baskı için düzenleyen ; yazıları ve görsel unsurları işin niteliğine uygun bir grafik dili kullanarak çekici hale getiren ve bu yolla etkili iletişim ortamı yaratan sanatçılardır. Günümüzde grafikerlerin sanat bilgisi ve el becerisi yanında, psikoloji ve iletişim bilimleri ile de yakından ilgilenmesi gerekmektedir. Grafikerlik önemli bir sanat dalı haline gelmiştir. Dünyada ve ülkemizde; güzel sanatlar bölümlerinde grafik ana sanat dalları açılmıştır.

Eskiz (Taslak) Nedir? : Çeşitli unsurların sayfa üzerinde nasıl yerleştirileceğini gösteren karakalem ya da kör yazı ve resimlerle oluşturulmuş taslak çalışmaları. Taslaklar , fikir taslakları ve geliştirilmiş taslaklar olarak iki aşamada ele alınabilirler. Fikir taslakları, basılacak ürünle ilgili olarak otobüste, evde, parkta ya da herhangi bir yerde üretilmiş kabataslaklara verilen addır. Geliştirilmiş taslaklar ise, fikir taslakları içinden seçilen birkaç örneğin, işin gerçek ebatlarında bilgisayar ortamında gerçek baskı materyalleri ile ya da uygun bir baskı altı malzemesi üzerine ışıklı masalarda kör yazı ve resimlerle oluşturulmuş taslaklardır. Bu taslaklarda kullanılacak yazı karakteri ve puntosu , varsa fotoğrafın yeri ve büyüklüğü , zemin rengi vb. unsurlar basılacakmış gibi düzenlenir ve müşteriye sunulur.

Mizanpaj Nedir? (Düzenleme) : Grafik öğelerinin belirli bir çerçeve içinde dengeli olarak yerleştirilmesi. Bir çeşit taslak.Sayfa düzenlemesi , sayfa planı.

Pikaj Nedir? : Grafik için hazırlanmış ; resim, yazı, amblem ve fotoğrafların, milimetrik kâğıt ya da resim kâğıdı üzerine, gönyeli bir şekilde kesilerek yapıştırılması. Bu işlem bilgisayarların basım dünyasına girmesinden önce yapılırdı. 1990’lı yıllara kadar pek çok matbaa ve yayınevi pikajörleri çalıştırırdı. Günümüzde pikaj işlemi yapılmamaktadır.

İllüstrasyon Nedir? : Başlık, slogan ya da metin gibi sözel unsurlardan çok görsel unsurların ağırlıkta olduğu ; görsel anlatım öğelerinin etkin kullanıldığı grafik tasarım unsurlarının bütünüdür.

Slogan: Genellikle hafızada kalıcılık için ise ideali 2–3 kelimeden oluşmasıdır.

Amblem Nedir ? : Tek satırdan oluşan , bir ürün, hizmet ya da fikri tanıtmak amacıyla yazılmış çarpıcı metinlerdir. Sloganlarda sözcük sayısı 5-6’yı geçmemelidir. Özellikle afiş tasarımında, vurgulama ve Ürün ya da hizmet üreten kuruluşlara kimlik kazandıran sözcük özelliği göstermeyen soyut ya da nesnel görüntülerle ya da harflerle oluşturulan simgelerdir.

Logo Nedir? : İki ya da daha fazla tipografik karakterin sözcük halinde okunacak biçimde bir araya getirilmesiyle oluşturulan ve bir ürün, kuruluş ya da hizmeti tanıtan marka ya da amblem özelliği taşıyan simgeler.

Simgesel İşaret : Ürün, hizmet, düşünce ya da nesneyi simgeleyen işaretler. Trafik işaretleri, ulaşım, hastane, sigara içilmez levhaları , bayrak ve flamalar simgesel işaretlere örnektir.

Ticari Marka ® Nedir? : Bir ürünün benzer ürünlerden ayrılmasını sağlamak amacıyla üreticiler tarafından kullanılan tanımlayıcı simgelerdir. Format : Biçimin, ölçümün ya da bir yayının görünüşü için kullanılan genel bir terim.

Perspektif Nedir? : Cisimleri, bir yüzey üzerine görüldükleri gibi çizme tekniği.

Orijinal Nedir ? : Bir çok kaynakta ve günlük hayatta “Orjinal “ olarak geçen ve söylenen kelimenin doğru yazımı ve ifadesi “Orijinal” dir. Baskı yoluyla çoğaltılmak üzere tarayıcılarda taranarak film çıkışa hazırlanan ya da reprodüksiyon atölyesinde filmi çekilen tire veya yarı ton resim.

Degrade: Siyahtan beyaza giden tram – tonlama ; koyu renkten açık renge ya da bir renkten başka bir renge geçiş işlemi. Daha çok değişik zemin denemelerinde tercih edilir.

Kurum Kimliği : Bir kurumun ya da şirketin kartvizit , yazışma , iş gazetesi gibi kâğıt baskı dokümanlarında sürekli aynı stili kullanmasıyla oluşan ve diğer şirketlerden ayrılmasını sağlayan imaj. Tutarlı olmak için bütün dokümanlarda aynı yazı tipi , stili, harf ve satır arası boşlukları aynı tür boşluklar kullanılır. Bu parçalar bütün yayınlarda aynı yerlerde olur.

Kurum Kimliği Dosyası : Bir kurumun imajını güçlendirmek için hazırlanan ve sürekli kullanılacak basılı evraklara (logo, amblem, fatura, irsaliye, makbuz, zarf, antetli kâğıt, kartvizit gibi) ilişkin örneklerin bulunduğu dosya.

Broşür Nedir? : Tanıtım , bilgilendirme amacı taşıyan renkli veya tek renk olarak hazırlanan kitapçık ya da tek , iki , üç ya da akordeon kırımlı föy.Küçük ebatlı olmasından ve taşınabilir olmasından dolayı sıklıkla firmaların tanıtım araçları içersinde yer alır.

Afiş Nedir ? : Kâğıdın yalnız bir yüzüne siyah / beyaz veya renkli olarak basılıp duvarlara asılan bir çeşit duyuru. Afişler hedef kitle ile buluştukları çevreye bağlı olarak iç ve dış mekân afişleri olarak ikiye ayrılır. Dış mekân afişleri, büyük boyutları ile duvar yüzeylerinde ilan panolarında hedef kitleyle karşılaşırlar. İzlenme süreleri çok kısadır. İç mekân afişleri, salonlara, lobilere ve koridorlara asılır. Bu nedenle de uzun süre izlenme şansına sahiptirler. İzlenme süresini dikkate almak gerek.

Billboard Nedir? : 70×100 boyutunda en az 4 , en çok 10 parçadan oluşan ve daha çok açık havada hedef kitle ile buluşan büyük boy afiş.

El İlanı Nedir ? : Bir ürün ya da hizmeti duyurmak, tanıtmak amacıyla çok sayıda bastırılıp dağıtılan genellikle 1/2 ya da 1/4 A4 boyutundaki basılı materyal.

Ambalaj Nedir? : Bir ürünü dış etkilerden korumak, tanıtmak, ürünle ilgili imaj yaratmak ve kullanıcıyı bilgilendirmek amacıyla kâğıt, karton vb. malzemelerden yapılan ürün tamamlayıcısı.

Prospektüs Nedir ? : Bir ilacın kullanımına ilişkin bilgileri içeren ve ilacın karton ambalajı içinde sunulan basılı materyal.. Ya da bir işin reçetesi anlamında da kullanılan kelime.

Recto : Bir açık kitabın süreli yayın ya da benzerlerinin sağ taraf sayfası. Sayfa 1, sürekli olarak Recto üzerindedir ve rectolar sürekli tek sayfa sayısını taşır.

Verso: Bir kitabın sol taraftaki sayfası.

Dia pozitif : Saydam, slâyt… Görüntünün film üzerinde net olarak göründüğü bir fotoğraf türü olup, matbaacılıkta görüntü kalitesi açısından tercih edilen orijinaldir.

Opak : Işık geçirmeyen ve saydam olmayan, ışığı yansıtan. Fotoğrafçılıkta karta basılmış fotoğraflar Opak olarak adlandırılır.

Cilt Payı Nedir? : Basılı alanla, sayfanın ciltlenecek kenarı arasındaki iç marj – boşluk payı.

Donuk sayfa : Sayfa düzeninde tek düze görünen, hareketsiz sayfa. Örneğin ; roman, hikâye sayfaları…

İsim Plakası: Yayının başlığının konulduğu grafiksel özelliklerle desteklenen bölge ( isim plakası genellikle bir arka plan, yatay çizgiler, bir alt başlık ve bir açıklama satırı içerir. Yönetici listesiyle (künye) karıştırılmamalıdır.)

Künye : Bir yayının adı , adresi, sahibi, yöneticisi, telefonu, elektronik posta v.b. bilgileri içeren bölüm.

Piktogram : Nesnelerin , stilize edilmiş siluetlerindendir. Kolay algılanır, çabuk öğrenilirler. Mektup, telefon işareti, sigara içilmez v.b. işaretler.

Düz Anlam: Bir sözcük işaret ya da imgenin doğrudan anlamıdır. Örneğin sarı renk dolgulu bir daire, sarı renkli bir dairedir.

Yan Anlam : Anlamın ikinci aşamasıdır. Yan anlam ancak düz anlamın bulunduğu bir yerde değer kazanır, etkili olur ya da önerilir. Örneğin , sarı renk dolgulu bir daire görünümü bir güneş olarak algılanabilir.

Görsel Malzeme: Basılacak her türlü malzeme görsel malzeme olarak adlandırılır. Örnek olarak fotoğraf, slâyt, resim ve yazı verilebilir.

Simetri : 1- Tasarımda iyi orantılanmış ve dengelenmiş parçaların oluşturduğu genel yapı 2- Hayali bir çizgi ya da düzlemde ayrılmış iki yönlü biçim benzerliği.Örnek insan vücudu , dergi ve kitap sayfaları…

Asimetri : Tasarımda, simetrinin tersine orantısızlığa dayalı parçalardan oluşan yapı. Modernist akımlar asimetriyi birbirine benzemeyen ya da eşdeğer olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da düzen sağlayan bir kavram olarak ele alıp kullanmışlardır. Asimetrik denge, birbirine benzemeyen ya da eşdeğer olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da düzen sağlayan bir kavram olarak ele alınmaktadır. Asimetride büyük yazı küçük yazıyı, büyük görsel öğe küçük görsel öğeyi ezer ancak sayfada yinede bütünlük hâkimdir.

Sızma: Tasarımda basılı alanın bir kısmının örneğin fotoğrafın sayfanın dışına taşması.

Silme: Baskı tasarımında görsel malzemenin sayfa kenarlarında hiç boşluk kalmayacak şekilde sayfanın tamamına yerleştirilmesi.

Siluet Nedir? : Arka plandan soyutlanmış bir görüntü veya bir fotoğrafta bir anahtar öğeyi soyutlama amacıyla arka planın kaldırılması.

Görsel Hiyerarşi : Tasarım içinde vurgulanmak istenen mesaja göre görsel unsurların ölçümlenmesi anlamına gelir. Kimi tasarımlarda fotoğraf öne çıkarken, kimisinde de tipografik unsurlar, kimisinde renk, hatta bazılarında tasarım yüzeyindeki beyaz boşluk öne çıkabilir.

Forma Nedir? : Kâğıt tabakaları genellikle 4, 8, 16 ya da 32 sayfadan oluşan birimlere bölünmektedir. Bu birimlere forma denir. Kitap , dergi gibi çok sayfalı basılı materyallerin planlanması forma üzerinden yapılır.

Reklam Nedir? : Bir ürün ya da hizmetin basın ve yayın araçlarına para karşılığında tanıtılarak kamuoyuna iletilmesine yönelik faaliyetlerin tümü.

Reklam Ajansı : Bir ürün ya da hizmetin tanıtım faaliyetlerini yürütebilecek bilgi ve yeteneğe sahip uzmanların oluşturduğu topluluk.

Ajans : Bünyesinde ajans yöneticisi, müşteri temsilcisi, sanat yönetmeni, pazar araştırmacısı, metin yazarı, medya sorumlusu, trafik sorumlusu, üretim sorumlusu, tasarımcı, illüstratör, fotoğrafçı, dizgi operatörü , endüstri tasarımcısı , personel sorumlusu gibi elemanları barındıran; bir ürün ya da hizmeti tanıtmak , duyurmak, sattırmak için reklam , pazarlama ve tanıtım faaliyetleri yürüten işletmedir.

Vinyet : Dizgi ve sayfa düzenleme işlerinde zemin ve aralarda, köşelerde kullanılan ve sistematik parçalar halinde bir birini takip eden , bunları kullanarak imal edilen süsler, figürler, çiçekler ve benzeri.Günümüzde vinyetler bilgisayar ortamında clipart dosyalarında hazır olarak bulunmaktadır.

PDF Dosya Formatı Nedir ? : PDF (Portable Document Format) yani “Taşınabilir Belge Biçimi” kelimelerinin baş harflerinden gelmektedir.PDF dosyaları farklı bilgisayar işletim sistemleri arasında taşınabilir ve yazdırılabilir belgeler oluşturmak amacıyla üretilmiş sayısal bir dosya biçimidir. Basılacak işler , PDF dosyasında kayıt sırasında gerekli düzenlemeler yapılıp kaydedildiğinde , matbaada baskı için uygun bir dosya formatıdır.

JPEG Dosya Formatı Nedir ? : JPEG, Joint Photographic Experts Group (Birleşik Fotoğraf Uzmanları Grubu) tarafından standartlaştırılmış bir sayısal görüntü kodlama biçimidir. Bu biçim, 1994 yılında ISO 10918-1 adıyla standartlaşmıştır.Jpeg dosya sıkıştırması sayesinde , veri taşıma alanında çok büyük alan kaplayan resim ve fotoğrafların boyutları %80 – %90 oranında sıkıştırılarak daha az yer kaplaması sağlanabilir.Bu dosya sıkıştırmasında resim veya fotoğraflarda çok fazla kalite kayıpları oluşabilmektedir. Matbaada bastıracağınız işler için pek uygun bir format olmayabilir.

TIFF Dosya Formatı Nedir ? : Tagged Image File Format (kısaca TIFF) grafik , fotoğraf gibi dosyalar için kullanılan bir biçimdir. Aldus isimli şirket tarafından üretilip 1986 yılında ilk sürümü duyurulmuştur.1994 yılında Aldus Corp ile Adobe Systems’in birleşmesinden sonra TIFF 6.0 geliştirilmiş ve birçok yeni özellikler eklenmiştir. JPEG ve PNG gibi TIFF de yüksek renk derinliği olan görüntülerde kullanılır. Photoshop, GIMP gibi görüntü işleme programları TIFF biçimini destekler. TIFF biçimi birden fazla sayfayı desteklediği için, çok sayfalı dökümanlar ayrı ayrı dosyalar yerine tek bir TIFF dosyası olarak kaydedilebilir. Örneğin, bir TIFF dosyası hem JPEG biçiminde (kayıplı), hem de PackBits biçiminde (kayıpsız) sıkıştırılmış görüntüleri içerebilir. TIFF dosyaları, kayıpsız görüntü depolama özellikleri sayesinde iyi bir görüntü arşivi olarak kullanılabilirler. Çünkü standart JPEG dosyalarının aksine, kayıpsız sıkıştırılmış (ya da hiç sıkıştırılmamış) bir TIFF dosyası , görüntü kalitesinde bir kayıp olmaksızın düzenlenip yeniden kaydedilebilir. Bu özellik TIFF dosyası içinde yer alan JPEG biçimindeki görüntüler için geçerli değildir. TIFF, JPEG ve PNG biçimlerinde de olduğu gibi, yüksek renk derinliği olan görüntülerde tercih edilir. TIFF, diğer dosya biçimlerine kıyasla çok daha fazla disk alanına ihtiyaç duyması ve içerdiği “tampon bellek taşması” (buffer overflow) gibi zayıflıkları nedeniyle giderek azalan bir kullanıma sahiptir.Fakat baskı için tercihen kullanılabilir.

PNG Dosya Formatı Nedir ? : PNG (Portable Network Graphics) ‘in yani “Taşınabilir Ağ Grafiği” anlamındaki kelimelerin baş harflerinin kısaltmasıdır , resim ve fotoğrafları kayıpsız sıkıştırarak görüntü saklamak için kullanılan bir saklama biçimidir. PNG dosyalarında , JPEG formatına nazaran daha fazla orijinal veriye ait renk derinlik bilgisi (tonlama bilgisi) ve bu tonlamalara ait alfa , beta , gama gibi renk tonlama detayları içerdiğinden , JPEG formatından daha iyi bir görüntü sonucu vermektedir. Kısaca resim ve fotoğraflardaki dosya kayıt kalite sıralaması şu şekildedir ; En iyiden en düşüğe göre : RAW (fotoğrafların çekildiği ham hali ) > TIFF > PNG > JPEG ve GIF.

EPS Dosya Formatı Nedir ? : EPS : Oriijinal adı Encapsuled Postscript olan EPS , grafik ve görüntü dosyalarını depolamak için Adobe Systems tarafından geliştirilen bir dosya biçim standardıdır. EPS formatı hemen hemen bütün çizim ve sayfa düzenleme programları tarafından desteklenir. Özelliği ; esnek , yeniden düzenlenebilir bir dosya formatı olmasıdır.Basılacak işin EPS kaydedildiği durumlarda renk modunun CMYK olduğuna dikkat edilmelidir.

CDR Dosya Formatı Nedir ? : CDR : Corel Draw grafik yazılımının dosya kayıt formatıdır. CDR formatı , tamamen esnek bir yapıda , vektörel (resim olmayan , çizgisel ve yeniden düzenlenebilir) bir dosya kayıt formatıdır.Grafik çalışmalarınızı CDR dosya formatında kaydettiğinizde , baskı için uygun bir yapıda kaydetmiş olursunuz. Kayıt sırasında CMYK renk modunda kaydettiğinize emin olunuz.

PSD Dosya Formatı Nedir ? : PSD : Adobe Photoshop grafik yazılımının dosya kayıt formatıdır. PSD dosyaları , grafik çalışmasına ait bir çok katmandandan oluşan efektler , renk derinlik bilgileri , çözünürlük gibi detaylı bilgileri içermekte ve baskıya hazır halde , yeniden düzenlenebilir bir yapıda olan formattır. PSD dosyaları 2GB’a kadar olan büyük ebatlı dosyaları destekler.2GB’dan daha büyük dosyalarda PSB dosya formatı kullanılabilir.

AI Dosya Formatı Nedir ? : AI , Adobe Illustrator grafik yazılımının dosya formatıdır. AI dosyaları tıpkı CDR dosyaları gibi vektörel dosyalar olup , grafik çalışmasının tüm öğeleri yeniden düzenlenebilir , esnek bir yapıdadır.Bu dosya formatında da detaylarda kayıplar olmaz ve baskıya uygun haldedirler.

 

 

REPRODÜKSİYON TERİMLERİ

Abdek: Örtücü özelliği olan bir boyadır. Filmde istenmeyen yerlerin kapatılmasında kullanılır.

Agrandizör: Kameralara oranla daha çok büyütme imkanına sahiptirler. Esas olarak amatör fotoğraf makinelerinde çekilen negatiflerden fotoğraf baskısı yapmakta kullanılır. Matbaalarda agrandizör şeffaf negatif veya dia pozitiflerden çekim yapmak için kullanılır.

Asetat Nedir? : Emülsiyon taşıyıcı film taban…

Bilgisayarlarda Veri Transferi: Bilgisayardaki verileri ara elemanlar (zip, disket, SCSI vb.) yardımıyla başka bilgisayarlara taşıma yöntemidir..

CAPTURE MENÜSÜ: Capture video: Tüm ayarlar yukarıdaki menüler vasıtasıyla yapıldıktan sonra görüntüyü bilgisayarın hard diskine veya istenilen ortama aktarmak için kullanılır.

Blusensitif filmler: Işığın mavi rengine hassas olan filmlerdir. Mavi ve tonlarına karşı duyarlıdır. Ara kopyalarda ve siyah-beyaz işlerde kullanılır. Naturel bir emülsiyona sahip oldukları için simgesi “N” ile gösterilir. Karanlık odadaki emniyet ışığı turuncudur.

Capstan Sistem:Tarayıcılarda pozlandırıcı kafanın sabit olduğu sistem.

Copix: Renk ayrımı yapılmış bir filmi tekrar tarayıp CPT (Computer the Plate = Bilgisayardan kalıba sistemi) ortamına atma imkanı veren bir sistemdir.

Cromalin ve Gevaproof: Renk prova sistemleridir.

Densitometre: Orijinal, film ve baskı malzemelerinde koyuluğun derecesini bize sayısal değerlerle veren cihazlardır. İki türlüdür; Bunlar, Transmision densitometreler (Işık geçirgenliği olan malzemelerin ölçümlerinde) ve Reflexıon densitometreler (Işığı geçirmeyen opak malzemelerin ölçümlerinde) dir.

Elektronik Renk Ayrım Makinesi (Tarayıcı-scanner): Reprodüksiyon atölyelerinde özellikle renk ayrımı yapmak için kullanılan scanner denilen tamamen elektronik olarak çalışan cihazlardır. Tarayıcılar temel olarak fotoğraf, çizim ve saydamların sayısallaştırılmasında kullanılır. İki tür görüntü tarama yöntemi vardır. Siyah ve beyazla birlikte grinin birçok türünü içeren sürekli tonda görüntüler ve yalnız siyah-beyazdan oluşan çizgisel görüntüler şeklindedir. Tarayıcılar donanım olarak hem MAC hem de PC makinelerle çalışabilir.

Drum (Silindir Yüzeyli-Tamburlu) Tarayıcılar: Bu tarayıcılarda orijinal hareketli okuyucu göz sabittir. Orijinal silindire sabitleştirilir ve silindir 600–1600 devir arasında dönmeye başlar. Bu tip orijinallerle dia, fazla kalınlığı olmayan opak ve şeffaf orijinaller kaliteli bir şekilde taranır. Tamburlu tarayıcılar ışığı algılamak için bir CCD yerine genellikle PMT olarak adlandırılan bir foto çoğaltıcı tüp kullanılır. PMT teknolojisinde taranan görüntü bir tambur etrafında dönerken sabit bir kaynak ışığı, foto çoğaltıcı tüpler kullanarak aktarır. Dönen tamburun gelişmiş foto algılayıcıları ve ileri seviye optik donanımı, tamburlu tarayıcıyı parlak ve koyu bölgelere karşı çoğu CCD tarayıcıdan çok daha duyarlı kılar.

Servis büroya gelen orijinal dia ise küçük silindire, opak ise büyük silindire takılıp orijinalin ebadı ve istenilen ölçüsü makineye tanıtılır. Orijinalin renk ve ton durumu göz önünde bulundurularak en açık yerinden beyaz ve en koyu yerinden de siyah makineye bildirilir. Makine böylelikle ara tonları ve renkleri kendisi otomatik olarak ayarlar. Şayet operatör tatmin olmamış ise kendi renk bilgisi dâhilinde renklere müdahale edip orijinalin en iyi şekilde süzümünün gerçekleşmesini sağlar.

Flatbed (Düz Yüzeyli) Tarayıcılar: Orijinal hareketsiz, okuyucu göz hareketli ve orijinalin yerleştiği yer düz bir satıh olan yatay tarayıcılardır. Bu tarayıcılar belirli bir kalınlığa kadar orijinalleri yüksek çözünürlükte tarayabilirler. Transparan orijinalleri tarama özellikleri de mevcuttur.
Flatbed bir tarayıcı bir çok bakımdan bir fotokopi makinesine benzer. Çizim veya fotoğraf tarayıcının kapağı altına yerleştirilir ve sayısal üretim süreci başlar. Flatbed tarayıcılarda CCD teknolojisi kullanılır. CCD, tarayıcının kafasında yer alan ve taranan nesneye binlerce ışın gönderen bir cihaz olan charged coupled device’in kısaltmasıdır. Kafa üzerindeki foto elektrik hücreler, ışığın CCD’ye geri yansıyan kırmızı, yeşil ve mavi (RGB) bileşenlerini algılar. Yansıtılan bu bilgiler görüntünün parlaklık ve koyuluğuna bağlı olarak algılanır ve bilgisayara kayıt edilebilecek biçimde sayısallaştırılır. Fladbed tarayıcılar daha çok herhangi bir opak (siyah-beyaz veya renkli) orijinalin bilgisayar ortamına aktarıp düzeltme işleminde kullandığımız çözünürlük seviyesi, tamburlu ve saydam tarayıcılara göre düşük olan masa üstü tarayıcılardır.

Emniyet Işığı: Karanlık odada kullanılan film ve kartları etkilemeyen kırmızı, koyu yeşil ve turuncu çalışma ışığıdır.

Emülsiyonlu Yüz: Film veya baskı kalıbının ışığa karşı hassaslaştırılmış yüzeyi.

Filtre: Kameralarla yapılan renk ayrımında kullanılan yeşil, kırmızı ve mavi renkteki özel camlardır.

Flaş: Filmin çekiminde, kontak şasesinde ve fotoğrafçılıkta kullanılan, bir anda çok kuvvetli ışık verip sönen bir nevi lamba…

FM (Diamond Screen) Tram: Bu tram türünde filmde nokta değerleri klasik tramlardan farklıdır. Sistemi püskürtülmüş noktalardan oluşur. Mürekkep püskürtme sistemi gibi çalışır. Türkiye’de teknolojik alt yapısının olmamasından ötürü kullanımı yoktur. Çok kaliteli bir tram türüdür.

Gradasyon: Filmin sertlik ve yumuşaklık bakımından erişebileceği maksimum siyahlanma derecesidir.

Gamma: Gradasyon ölçü birimidir.

Gri Kontak Tram: Yalnız siyah-beyaz, hem de renkli orijinallerden veya yarı ton negatiflerden pozitif tramlama yapabilir.

Harmoni Screen: Standart tram açısı, tram değeri gibi unsurların yer aldığı bilinen standart tramlama.

Hesap Diski: Ebat ve yüzde oranlarının pratik olarak hesaplanmasında kullanılan araç…

ICC (International Color Control):Dünya renk standartlarına uygunluk.

Reprodüksiyon Kameraları:Eni boyu olan fakat derinliği olmayan orijinallerden film veya resim çeken cihazlardır. Fotoğraf makinelerinde çekilen resimler, reprodüksiyon kameralar izin orijinal olarak kullanılır. En dikkat çeken farkları repro kameralarının daha büyük olmalarıdır. Repro kameralarını diğer bir farkı çift boyutlu derinliği olmayan orijinallerden resim çekmeleridir. Repro kameraları ile derinlik netliği sağlanamadığı için bir portre veya bir nesne fotoğrafı çekilemez.

Kontrast: Bir görüntünün en aydınlık ve en karanlık noktaları arasındaki ton farklılığı…

LCH Sistem: Bir yandan tarama yaparken, diğer yandan taranmış görüntüler üzerinde düzenleme yapabilme imkânı veren bir program türüdür.

Line Film: Tire ve kontak çalışmalarda kullanılan sert film.

Litho Film: Gri tonları olmayan tire (lith) film, grafik film ve çok sert tramlama filmi olarak bilinir.

Lup: Film incelemeye ve baskıda ayar yapmaya yarayan büyüteç.

Magenta Kontak Tram: Yalnız siyah-beyaz orijinallerden veya yarı ton negatiflerden pozitif tramlama yapabilir.

Muare: Aynı açıyla basılmış 2 tramın oluşturduğu desenleme. Baskıda istenmeyen bir durumdur.

Negatif Film: Orijinalin tersi olan film, yani orijinaldeki siyah yerler negatifte şeffaftır. Orijinaldeki beyaz yerler ise filmde siyahtır, ışık geçirmez.

Opak Orijinaller: Işığı geçirmeyen orijinallerdir. Örneğin daha önce basılmış orijinaller, fotoğraflar, kâğıt üzerine çizilmiş resimler.

Ortokromatik Filmler: Gri tonları olmayan tire filmdir. Simgesi “O” dur. Kırmızı ışığa karşı duyarsızdır. Karanlık oda ışığı kırmızıdır. Tire ve tramlı işlerde kullanılır.

Pankromatik filmler: Işığın her rengine hassastırlar. Gri tonları olan yarı ton filmlerdir. Simgesi “P” dir. Karanlık oda ışığı koyu yeşildir. Ama hiç kullanılmaması daha uygundur.

Postscript: Adobe Firması’nın geliştirmiş olduğu bir yazılım türüdür.

Pozitif film: Orijinaldeki açık yerleri açık, koyu yerleri koyu veren filmdir.

Pozlandırma: Film, kart veya kalıpların üzerine görüntü aktarılması için belirli bir süre ışıklandırılması.

Film Pozlandırıcılar: Bilgisayar ortamından film çıkış makinesine pozlandırma yapan sistemler. Günümüzde bir film pozlandırıcıdan beklenen kalite, randıman, uygun ebattır. Film pozlandırıcıların flatbed, iç tambur ve dış tambur sistemleri ile çalışan çeşitleri vardır. Piyasada en fazla kullanılanı iç tambur sistemidir. Bu sistemde, tamburun içinde sabit foto grafik malzeme üzerine pozlandırma prensibiyle, en yüksek pozisyonlama ve tekrarlama hassasiyeti sağlanmakta, böylece keskin ve her zaman aynı yoğunlukta tram noktaları elde edilmektedir. Söz konusu pozlandırma prensibi basit olduğu kadar son derece etkilidir. Lazer tarafından gönderilen ışını saptırmak için sadece döner bir ayna kullanılmaktadır. Bu ayna lazer ışını her yerde aynı mesafede ve aynı açıda tambur üzerine monte edilmiş foto malzemeye dikey yönlendirmektedir. Pozlandırma sırasında ölçü hassasiyetini bozabilecek ne malzeme hareketi ne de lazer ışının modülasyonu gerçekleşmektedir.

Reprodüksiyon Nedir?: Baskı yoluyla çoğaltılması istenen orijinallerden kalıp hazırlamaya uyumlu filmlerin hazırlanması işlemidir.

Rötuş: Gerekli film düzeltmeleri. Filmde istenmeyen yerlerin abdek ile kapatılması işlemi.

Saydam Tarayıcılar: Saydamların daha geniş bir dinamik aralıkları vardır; bu yüzden taramadan elde edilen görüntü opak bir nesneden daha iyi olur ve büyütülmeye daha fazla olanak sağlar. Çoğu saydam tarayıcısında CCD sabittir ve ışık foto algılayıcıları bir dizi ayna ve mercek kombinasyonu aracılığı ile yönlendirilir. Saydam tarayıcıların optik sistemi genellikle flatbed tarayıcılardan daha iyi olur.

Scanner Film: Elektronik renk ayrım makinelerinde kullanılan yüksek hassasiyette film türü.

Tire (Lith): Siyah ve beyaz gibi iki tondan oluşma, yani ar tonlarının bulunmaması durumudur.

Tram: 1 cm çizgi üzerindeki nokta sayısıdır. Orijinaldeki koyuluk farklarını, koyulukların oranına göre, büyüklü küçüklü nokta zeminlerine böler. Zemin veya ara tonlarının noktalara dönüştürülmesi için yararlanılan cam veya filmden yapılmış bir reprodüksiyon aracıdır. Diğer adı da kontak tramdır. Renk olarak Gri Kontak Tram ve Magenta Kontak Tram olmak üzere iki çeşittir.

Tram Çizgi Sayısı: 1cm’lik çizgi üzerindeki tram noktalarının sayısıdır.

Transparan Orijinaller: Işığı geçiren orijinallerdir. Örneğin, dia pozitifler, negatif fotoğraf filmleri , şeffaf malzeme üzerine çizilmiş resimler…

Yarı ton Orijinal: Siyah ve koyu bir renkten beyaza kadar çok çeşitli renk ve gri tonların yer aldığı orijinallere yarı ton orijinal denir.

 

 

BASKI ÖNCESİ MATBAA TERİMLERİ

Etek Makas Revolta Nedir ? : İkinci çeşit çevirme şeklidir. Kâğıdın 1.yüzü basıldıktan sonra makas tarafı eteğe, etek tarafı makasa getirilerek yapılan baskı türüdür. Ön ve arka baskıda poza aynıdır. Etek-makas revolta kıvrılarak öne doğru çevirmek suretiyle yapılır.

Forma Klavuzu: Mücellithanede ciltleme işini kolaylaştırmak için her tabakanın (formanın) birinci sayfasına monte edilir.

Forma sayı klavuzu: Formanın sırt tarafına merdiven şeklinde monte edilir. Ciltleme esnasında kitabın bütün formalarının yerinde veya çift olup olmadığı kontrol edilir.

Kâğıt makas payı: Ofset baskı makinesinin kâğıdı tutma payıdır. Tabladan gelen kâğıdı salıngaç makasları, baskı silindiri üzerindeki makasa verir. Baskı silindiri ile kauçuk silindiri arasından preslenerek geçen kâğıda baskı yapılmış olur. Bırakılan bu paya baskı yapılmaz. Silme işlerde bu pay mutlaka bırakılmalıdır.

Kalıp Makas Payı: Kalıp plakasının kalıp kazanına bağlanması için ayrılan paydır. Baskı yapmayan kısımdır.

Kros (Rehber) :Baskıda renklerin yerine oturmasını sağlayan kılavuz işaretlerdir. Montajın en az her iki yanına konur. Genellikle kâğıt ortası yerleştirilir. Kalıp çekimi, baskı ve kırım bu kroslara göre yapılır.

Milimetrik kâğıt: Üzerinde milimetrik kareler basılı olan kâğıt.

Montaj Şablonu: Baskıda görünmesini istemediğimiz alanların örtücü kırmızı bant ve örtücü kırmızı kâğıt veya örtücü siyah kâğıt ile kapatılması yoluyla elde edilen ve her renk için hazırlanan şablondur.

Montaj: Işığı geçiren bir zemin folye (Astrolan) üzerine, baskısı yapılacak filmleri traseye göre yapıştırma işidir. Resim ve yazı filmlerini, her baskı rengi için ayrı ayrı olmak üzere toplayıp belli bir plana göre boyutlarını değiştirmeyen tam saydam folye üzerine, ayarlı olarak yapıştırılma işlemine montaj denir.

Montajda sayfa dağılışı: Bir broşürün, bir kataloğun, bir mecmuanın veya bir kitabın montajında sayfaların tek tek basılıp kırıldıktan sonra sayfa numaralarının doğru olarak serpilmesine denir.

Negatif montaj: Negatif filmlerle yapılan montaj türüdür. Negatif montaj pozitif montaja göre daha zordur. Negatif montajda eski teknolojiye göre pozitif film elde etmek için önce negatif film almak gerektiği için film sarfiyatı daha azdı. Bu yüzden pozitif veya negatif montaja karar vermeden önce bu çalışmaların ekonomik yönü tartışılırdı. Günümüzde bazı gazeteler hala eski teknolojiyi kullandıklarından film sarfiyatını azaltmak için negatif montaj sistemini seçmişlerdir.

Ozalit: Montajda yapılan hataları görmek için baskıya geçmeden önce yapılan prova.Ozalit Kâğıdı: Ozalit çekiminde kullanılan bir tür kâğıt…

Pozitif montaj: Pozitif filmlerle yapılan montajlardır. Ofsette montajlar, gazete montajı hariç hemen hemen daima pozitif olarak yapılır. İşine göre negatif de yapılabilir. Burada kullanılan filmlere mat yüzeylerinden bakıldığından yazı ve resimler ters olmak zorundadır. Pozitif montajda renklerin hassas olarak üst üste oturması, negatif montaja göre daha kolaydır. Buna bağlı olarak montajın kontrolü de kolay olur. Bir adet renkli negatif montaj yapılıncaya kadar üç adet renkli pozitif montaj yapılabilir.

Revolta: Baskısı yapılan kâğıdın arka yüzüne aynı kalıpla baskı yapılarak iki aynı forma elde edilen baskı şeklidir. İki çeşit revolta vardır. Bunlar; Yanı üzerine çevirmeli revolta ve Etek-Makas revoltadır.

Yanı Üzerine Çevirmeli Revolta: Çok sık kullanılan bir çevirme şeklidir. Küçük ebatlı basacağımız işin ön ve arka sayfaları kâğıdın bir yüzündedir. Yani kalıpta ön ve arka sayfalar bir aradadır. Kâğıdın her iki tarafı da basılacağından, bir tabaka ortadan kesilerek iki aynı forma elde etmiş oluruz. Kâğıdın 1. yüzü basıldıktan sonra yanı üzerine çevrilerek aynı kalıpla 2. yüzüne baskı yapılır. 1. ve 2. yüz baskılarda makas aynıdır, değişmemiştir.

Trase (Baskı taksimat kartonu-Montaj planı): Basılacak işin filmlerinin montajı için gerekli olan çizimlerin yapıldığı karton veya kâğıt. Milimetrik kâğıda çizilir.

Traş Payı (Kesim Çizgisi) : Trase çizildikten sonra ara kesim ve kırıldıktan sonraki kesim yerlerini belirtmek için kullanılan yardımcı işarettir.

Lup Nedir ? : Montajda renklerin ve krosların üst üste oturup oturmadığını kontrol etmek için kullanılan bir tür büyüteç.

 

 

MATBAA BASKI TERİMLERİ

Kalıp Nedir ? : Montajı tamamlanmış filmlerin görüntülerinin, ışık yoluyla aktarıldığı metal tabakalardır.

Tram Nedir ? : Gerek tipo baskıda klişe, gerek ofset ve tifdruk baskılarda kalıp yoluyla resim basmaya yarayan noktacıklardır. Baskı çeşidi ve baskı malzemesine göre göre cm2’ye düşen nokta sayısı değişir.

Makaslar: Ön ve yan pozası ayarlanan kâğıt, makaslar tarafından sıkıca tutulur ve döner haldeki baskı kazanına iletilir. Basılan kâğıt istife giderken makaslar geri döner ve yeni kâğıdı baskı kazanına götürür.

Merdane Nedir ? : Boyayı veya suyu homojen olarak baskı makinesindeki kalıp kazanına gönderen silindirik yapıdaki parçaya denir.

Mürekkep: Pigment, vernik ve bağlayıcıların karışımından oluşan materyale renk veren maddedir.

Numaratör: Baskı makinesi üzerinde bulunan ve baskı sayarak kaç adet baskı yapıldığını belirten elektronik cihaz.

Pigment: Boyanın özünü teşkil eder. Onun asıl rengini verir. Çeşitli vernik ve dolgu maddeleri ile birleştirilerek boya imalinde kullanılır.

Poza Nedir ? : Baskı sırasında kâğıdın makinede düzgün bir şekilde baskı kazanına iletilmesini sağlayan, ileri geri hareket ettirilebilen parçadır.

Tabaka ofset Nedir ? : Kesilmiş (tabaka halindeki) kâğıtlara baskı yapan makinelerdir.

Transparan mürekkep: Şeffaf renksiz mürekkep…

Trikromi Baskı Nedir ? : Üç renkli seri boyalarla (Cyan+Magenta+Yellow) basılan tram açıları değişik olan baskı çeşididir.

Yüksek baskı: Tipo baskı sistemidir. Basan yani boya alan kısımlar yüksekte olduğu için bu ismi almıştır.

İşaret kertiği: Harfin kalın yüzeyindeki oyuk.

Düz baskı: Litografi adı verilmiş olan taş baskıdır.

Tire: Siyah ve beyaz gibi iki tondan oluşma yani ara tonların bulunmaması durumu.

Orijinal:Klişesi yapılmak üzere hazırlanmış olan bir fotoğraf, bir resim çizgi ile yapılmış bir şekil ve bir harta örneğidir.

Klişe Nedir? : Matbaada harflerin ve resimlerin basılması için hazırlanan m e t a l kalıplardır. Yâda tipo baskı kalıbı…

Tire klişe: Siyah-beyaz olarak hazırlanmış bir orijinalin noktasız (tramsız) ton farkı olmadan hazırlanan baskı kalıbı.

Ototipi klişe: Yarım ton resim ve fotoğrafların tram kullanmak suretiyle yapılan baskı kalıbı.

Anterlin: Dizilen satırların birbirine karışıp bozulmaması için satır aralarına konulan umumiyetle iki punto genişliğindeki metal boş satır.

Gale Nedir? : Dizilen kalıpların bağlanmak ve taşınmak üzere yerleştirildiği tabla.

Çember: Tipo baskı için hazırlanan dizgi kalıpları ve klişelerinin düzenli olarak bağlanmasını sağlayan, her baskı makinesinin kendi ölçüsüne göre ezel boyutlarda hazırlanmış olan dörtgen demir çerçeve.

Vizo: Kalıp sıkıştırmada kullanılan vidalı kilit tertibatı.

Takatuka Ne demek?: Kalıpta hurufatı veya basılacak kalıbı bir düzeye getirmek için vurularak kullanılan tahtadan alet.

Mizantren: Tipo baskıda kullanılan kalıbın her bölümünün aynı kalitede baskı yapması için kalıp altından veya kazan kâğıdında yapılan işleme denir. Veya basılacak bir yazı veya resim formasının bazı yerleri hafif ve bazı yerleri kuvvetli basar ki bu kusurları düzeltmek için yapılacak işe mizantren denir.

Dubleks: Tram açıları farklı aynı iki klişe ile veya yine aynı kliye ile yarım tram kaydırılarak iki renk basılan baskıya verilen ad.

Espas: Harflerin yan yana getirilmesiyle meydana gelen kelimelerin aralarına konulan harflerden daha kısa olan metal parçalara ara boşu yada espas denir.

Soğuk baskı Nedir? : Ciltler ve kâğıtlar üzerine yapılan kabartma boyasız baskı. (Gofre)

Gofre Nedir? : Kâğıdı baskıda kabartma işlemi.

Karışık kalıp: El dizgi kalıbı içinde, makine dizgi ve klişe olursa bu kalıba karışık kalıp denir.

Perforaj Nedir?: Baskı makineleri ile kâğıdın kopması için yapılan noktaları veya çizgileri delme işlemi veya metal çizgi.

Pilyaj Nedir?: Konik; cilt işlerinde, katlanmayı kolaylaştırmak için, karton veya mukavva üstünde oluk açmak.

Poliamid film: Isı yapışmadığı için genellikle PE ile lamine(birleşik) kullanılır.

Film: Ambalaj dalında film lifsiz organik bir maddenin ince ve elastik bir tabakasıdır.

Laminasyon: Genel manada iki veya daha fazla materyalin birleştirilerek tek ve dayanıklı bir malzeme haline getirilmesi işlemi.

Rölyef Nedir? : Kabartma etkisi.

Densite: Filmin yoğunluk değeri. Ya da kâğıt üzerindeki renk yoğunluğu…

Tifdruk Baskı Nedir?: (Almanca tif=derin, druck=baskı) Oyulmuş bakır kalıplarından baskı yapılan sistemdir. Mürekkep haznesi içinde baskı motifini belirleyen değişik derinlikteki çukurlarla kaplı bir silindir dinmekte, bir ragle sıyırıcı basmayacak bölümlerden fazla mürekkebi sıyırmakta, kauçuk kaplı bir merdane ise kâğıdı silindir üzerine presleyerek baskıyı gerçekleştirmektedir.

Çukur baskı makinesi: Baskı yapan kısımlar çukur, yapmayan kısımlar ise yüksek olduğu kalıplardan baskı yapan makinelerdir. Baskı kalıptan kâğıda direkt olarak yapılır. Bu makinelerin diğer yaygın adı tifdruk baskı makineleridir. Almanca “tief” (derin), “druck” (baskı) kelimelerinden üretilmiştir.

Serigrafi Baskı Nedir?: Bir çerçeveye gerilen ince dokulu kumaş (ipek) ya da m e t a l örgü üzerinde; basılacak şeklin içine rastlayan delikler açık bırakılır. Dış kısım delikler ise, özel maddelerle kapatılır. Böylece oluşturulan herhangi bir yüzey üzerine konulup, özel bir lastikle içine mürekkep yayılarak, toplanınca açık deliklerden aşağı sızan boya şeklin yüzey üzerine çıkmasını sağlar.

Serigrafi Nedir?: Elek gibi gerilmiş ince özel ipek dokumaya dizilmiş ya da yazılmış yüzeylerden geçirilen boya ile baskı yapılan sisteme denir.

Gaze (ipek): Çerçeveye gerilen ve üzerinde görüntüyü taşıyan dokumalardır.

Foto Şablon: Elek üzerinde ışığa duyarlı foto grafik emülsiyonlar kullanmak suretiyle yapılan çalışmaya denir.

Lak Nedir?: İpek üzerinde film yada emülsiyonla örtülmeyen kısımlardaki yüzeyleri kapatmaya yarayan sıvı maddelerdir.

Stensil: Şablon, serigrafi kalıbı.

Akrelik boya: Su ile inceltilebilen temizlene bilen her türlü akrilik ve plastik esaslı boyalardır.

Rölyef (Kabartma): Basılan işe, kabartma tozu serpilip, tozun fazlalığı döküldükten sonra, elektrik ocağı üstünde ısıtılarak baskının kabartılmasıdır.

Tampon baskı: Klişe üzerine verilen boya bir Rakle ile sıyrıldığında yalnızca dış kısımlarda kalır. Silikon ve yağ karışımından oluşan tampon ise bu dişi kısımda kalan boyayı alarak basılması istenilen cismin üzerine bırakılır. Bu tamponun in büyük özelliği boyayı kolay kabul etmesi ve kusursuz aktarmasıdır.

Klişe: Pozitif film görüntüsünü taşıyan kalıp.

 

 

KÂĞIT TÜRLERİ VE KÂĞIT TERİMLERİ 

Birinci Hamur Kâğıt Nedir? : 1.hamur kağıt , selülozu çok , odunu az olan , beyaz renkli düz kitap kağıdıdır. Kitap baskısında, antetli kağıt basımında, defterler, ders kitapları, test kitaplarının basımında ve benzeri matbaa baskı işlerinde tercih edilir. Değişik gramajlarda bulunmaktadır. En çok tercih edilen kağıt türlerindendir.

İkinci Hamur Kâğıt Nedir? : 2.hamur kağıtlarda , odun miktarı ile selüloz miktarı  neredeyse eşittir. Fiyatının, 1. hamur kağıda nazaran, daha uygun olması nedeniyle , kitap baskısı gibi matbaa işlerinde tercih edilmekte. Tercihen , değişik gramajlarda bulunmaktadır.

Üçüncü hamur Kâğıt Nedir? : Odun miktarı çok , selüloz miktarı azdır.Rengi sarıya yakındır.Bazı yazarlar, kitap baskılarında bu kağıt türünü tercih ederler.

Kuşe Kâğıt Nedir ? : Yüzeyleri dolgu maddeleri ile kaplanıp perdahlanarak kaliteleri yükseltilen bu kâğıtların her iki yüzü parlak olanlarına kuşe kâğıdı denir. Renkleri diğer kağıtlara göre daha canlı gösteren kağıt türüdür.

Kuşe kâğıtlar ; Mat kuşe ve parlak kuşe kağıdı olmak üzere iki çeşittir. Kuşe kağıtlar genellikle, broşür baskısı, poster baskısı, afiş, dergi baskılarında tercih edilirler. Kuşe kağıtlar, bastırılacak işlere göre çok çeşitli gramajlarda bulunmaktadır.

Tabii Kuşe Nedir ? : Tabii kuşede dolgu maddeleri, kâğıt hamurunun içine karıştırıldığı için, yüzeysel dolgu maddeli kuşe kâğıtlara oranla bunların beyazlıkları daha azdır.

Karton Kağıt : Bitkisel selülozun mekanik veya kimyasal işlemlerden geçerek veya geridönüşümlü kartonların yeniden liflendirilmesiyle elde edilen hamurlardan üretilen sert , dayanıklı ve kalın kâğıt malzemesi olarak tanımlanabilir.

Krome Karton Kağıtlar Nasıl Olur ? : Bir yüzleri satine edilmiş olup çoğunlukla, dışı renkli işlerde, ilaç kutuları ve diğer küçük ambalaj işlerinde kullanılmaktadır.

Krome Lüks Karton Kağıtlar Nasıl Olur ? : Bir yüzleri çok iyi satine edilmiş olup lüks kapak, davetiye basımı, kartvizit baskısı ve diğer reklâm işlerinde tercih edilir.

Bristol Kartonlar : Çok iyi cins kartonlar olup, roman kitapları, hikaye kitapları ve diğer tür kitap baskılarında kitap kapağı olarak tercih edilir.

Dosyalık Kartonlar : Bristol kağıt cinsinden olup,  genellikle dosya baskısında ve kartelalı baskı işlerinde tercih edilmekte.

Gri Mukavva : El işlerinde ve baskı makinelerinde kullanılmak üzere iki çeşitte imal edilir. Uzun elyaflıdır. Kutu imalatı , ambalaj imalatı ve benzeri işlerde , ciltlemede kapak olarak da kullanılanılır. Gri Karton ve mukavva ürünler düzgün satıhlı ve %100 geri dönüşümlü kağıtlardan üretilmekte.

Saman Mukavva : Yalnızca el işleri için imal edilirler. Kısa elyaflı olup , gevrek bir yapıdadır. Çabuk kırılır. Ana maddesi buharlaştırılmış samandır.

Holzpappe (Odun hamurundan oluşan) : Bu mukavvaların ana maddesi kısa lifli odunlardır.Takvim yapımı ve çeşitli pano işlerinde kullanılır.

Astarlı Mukavva : Ana maddesi buharlaştırılmış odun parçalarıdır. Astarlı olduğundan lüks kutu işlerinde ve ambalaj yapımında iyi netice verir.

Preslenmiş Mukavva : Hadern denilen bir maddeden yapılır. Sert bir taşla zımparalanıp cilalanır. Çok sert olduğundan klasör, kartaj işlerinde kullanılmakta.

Sert Mukavva : Bükülebilir, fakat kırılmaz.Çanta imalatında , fihrist ve kartela işlerinde kullanılır.

Sırt Mukavvası : Esnek bir yapı olup , kitap sırtlarının yapımında kullanılmaktadır.

Pelur Kâğıt Nedir ? : Çok hafif , transparan (ışık geçirgen) ve çok ince kâğıttır. Düz ve soğan pelur cinsleri mevcuttur. Artık günümüzde fazla üretilmediğinden , pek tercih edilmemektedir.

Otokopi veya Otokopili Kâğıtlar : Diğer adı mikro kapsül sıvamalı kâğıt olan otokopi kâğıtları , kendinden kopyalı kâğıtlar olarak bilinir. Kâğıdın bir yüzüne gözle göremediğimiz , içi mürekkeple dolu mikro kapsüller sıvanır. Kâğıdın diğer yüzüne sert bir cisimle bastırıldığında (kalem gibi) mikro kapsül patlar ve bir alttaki kâğıt yüzeyine aynı görüntü geçer. Fatura, irsaliye, çok nüshalı formlar gibi işlerde kullanılır. CB, CFB, CF cinsleri mevcuttur.

Ozalit Kâğıtları : Kâğıt veya aydınger orijinallerden resim ve proje çoğaltmaya yarayan yüzeyi ışığa karşı duyarlı madde ile kaplı kâğıttır.Yapılan montajların baskıdan önce müşteriye onay için ozalit maketleri kullanılır ve direk montajda kullanılır.

Kâğıdın Gramajı Ne Demek ? : 1m2 / gr , yani kağıdın gram cinsinden ağırlığını ifade eder.

Kâğıdın Hamuru Ne Demek ? : Kâğıdın imal edilmeden önceki son hali.

Kâğıdın Suyu veya Kağıdın Su Yolu Ne Demek ? : Kâğıdın merdanede çeviriş istikametini ifade eder.

Rulo Kâğıt Nedir ? : Bobin halinde sarılmış , çok uzun , kesintisiz kağıt.

Kalender : Kâğıt fabrikalarında kâğıt ütüleme ve parlatma ünitesi veya makinesi.

Stifnis : Kartonun eğilmeye karşı gösterdiği direnç olarak tanımlanan stifnis kutu üretiminde kullanılacak kartonun en önemli özelliğidir.

Kaliko Cilt Bezi : Kalikolar pamuk ipliğinden yapılan cilt bezleridir. Dayanıklı cilt yapımında kullanılır. İlk olarak 1825’de yapılmıştır.Suya karşı hassastır. Islaklık leke bırakır. Sudan etkilenmeyeni de yapılmıştır. İki yüzü de örülmüştür. Fakat örgü dışarıdan belli olmaz.

Alkor : Taşıyıcıları iplik değil kâğıttır. Ambalaj kâğıtları üzerine PVC kaplanarak yapılır.

 

 

MATBAA DİZGİ TERİMLERİ

Aksan nedir ? : Özellikle yabancı dillerden dilimize geçmiş bazı sözcüklerin söylenişinde yol gösterici olarak görev yapan ve bazı harflerin üzerinde bulunan işaretlerdir.

Alt başlık nedir ? : Büyük yazıları yutulabilir parçalara bölmek için kullanılan, sundukları yazının reklâmını yapan , göz gezdiren insanları okumaya sevk eden ve ana başlığın altında bulunan başlıklardır.

Ara başlık nedir ? : Bir haberin ya da yazının belirli bölümlerine dikkat çekmek için metin aralarında kullanılan yazı dizgisinden çok az büyüklükteki punto ile dizilmiş ve genellikle daha kalın (bold) olan başlıklardır.

Asıl başlık nedir ? : Bir gazete ya da yayın tarafından kurumsal tanımlama olarak kullanılan tasarım ya da logo. Örneğin , bir şirketin logosu…

Basan malzeme : Sıcak dizgide harf, işaret, çizgi, süs gibi baskı işlemi sonucu sayfada görülecek malzemeler.

Basmayan malzemeler : Sıcak dizgide espas (ara boşu), kadrat, anterlin, garnitür, klişe altlığı gibi baskı kalıbında yer alıp mürekkeple temas etmeyen malzemelerdir. Espaslar, kelimelerin arasında ; kadratlar, yarım kalan (dul) satırların tamamlanmasında veya kelime/satır ortalamada; garnitürler, sayfadaki büyük boşlukları oluşturmada; klişe altlıkları, klişeleri yazı yüksekliğine getirmede kullanılır.

Başlık : Metnin başına büyük punto harflerle konunun adını belirtmek amacıyla konulan yazı…

Baştan blok yazı : Satırları sağdan başlayıp son kısmı serbest biten dizgi türü… Soldan blok da denilebilir.

Başvuru İşaretler : Okuyucuyu metinden dipnota ya da diğer başvurulara yönlendirmek için kullanılan işaretler.

Blok paragraf : Paragraf başındaki satırı içeri almadan, satırbaşı boşluğu olmadan yapılan dizgi.

Bloklama : Yazının düşey olarak, sağdan ve soldan düzgün şekilde dizilmesi. Tam blok ve yarım blok olabilir. Tam bloklamada dul satırlardaki harf araları gereğinden fazla açılarak istenmedik bir görünüm sergileyebilirler.

Bold Yazı Nedir ? : Normal yazı karakterinden daha kalın gövdeye sahip olan daha siyah yazı karakteri veya stili.

Bold-italik yazı nedir? : Eğik karakterleri ve kalın çizgileriyle zor okunmasına rağmen (burada olduğu gibi) pek çok dizgici tarafından kullanılan yazı stili. Bu stil daha çok alt başlıklarda tercih edilmelidir.

Çift : Tipo baskıda metal harfleri dizerken kolaylık olsun diye kullanılan cımbıza benzer ince uçlu alet.

Dekoratif yazı nedir? : Dekoratif yazı tipleri özel imajlar için tasarlanmışlardır. Genelde metinlerde değil başlıklarda ve sanat çalışmalarında tercih edilen yazı tipidir.

Dizgi operatörü : Dizgi makinelerinde dizgi işini yapan kişi… Günümüzde yayınevleri dışında dizgi operatörlüğü mesleği yerini hem dizgi tasarım yapabilen yardımcı grafikerlere bırakmaktadır.

Dizgi Nedir ? : Basım yoluyla çoğaltılması düşünülen yazılı bir metnin belirli standartlar gözetilerek matbaa harfleriyle yeniden yazılması işlemi.

Dizgici : Kurşun harfleri, harf kasalarından tek tek alarak kumpas üzerine dizen elle dizen kişiye mürettip; linotype, entertype, monotype gibi kurşun dizgi makinelerinde klavye yardımıyla dizen kişiye dizgi operatörü denir. Günümüzde, masaüstü yayıncılık sistemi içersinde bilgisayarda dizgi yapan elemanlar da bilgisayar dizgi operatörü olarak anılmaktadır.

Dul : Bir paragraf sonunda yarım kalmış satır.

Düzeltmen: Genel tashih kurallarını bilen, metnin yazıldığı dile hâkim olan, bu çerçevede dizilmiş bir metindeki dizgi ve yazım hatalarını düzeltmekle yükümlü kişi.

Eğik Yazı : Normal yazının bilgisayar tarafından hafif eğilmiş türüdür. İtalik olana göre daha iyi okunur.

Elle dizgi: Daha önceden dökümü yapılmış ve hurufat kasalarında yerlerini almış kurşun harflerin mürettipler tarafından teker teker el ile alınarak bir araya getirilmesi yoluyla yapılan dizgi işlemi

Entertype: Kurşuna dayalı dizgi sisteminde som (tek) satırlar dizen mekanik dizgi makinesi.

Font : Belli bir adı ve sabit görünümü bulunan harf, sayı, noktalama işaretleri ve diğer yazı simgelerinin kümesi.

Gale : Kenarlarından ikisi üzerinde bir gönye bulunan ve üzerine elle veya mekanik olarak tipografi dizgi satırları yerleştirilen madeni levha.

Harf Kasası: Belirli bir düzeni olan, içinde metal harfleri(hurufat) barındıran, çok çekmeceli bir kasa.

Harf : Tipografik düzenlemenin en temel öğesidir ve alfabenin her bir simgesini belirtir.

Hat Sanatı : El ile güzel yazı yazma sanatı Hattat: El ile yazı yazmayı sanat olarak uygulayan kişi.

İnisyal Harf : Paragraf başındaki büyük ve çoğunlukla süslü baş harf…

İtalik nedir? : Hümanistik küçük harften türemiş ve matbaacılıkta 1500’e doğru Aldo Manizio’nun girişimiyle benimsenmiş, okuyana göre sağ üst köşeye doğru hafif eğik olan basım harfidir. El yazısına benzetilmek için tekrar tasarlanıp eğilmiştir. İnceliği ve açısı yüzünden okunaklığı azdır.

Kaligrafi : Güzel , şık el yazısı.

Karakter : Veri ve bilgileri işleme ya da iletme amacıyla göstermede, uzlaşmalı olarak kullanılan rakam, harf, noktalama işaretleri ya da herhangi bir başka simge.

Klişe : 1. Tipo baskıda kullanılmak amacıyla, üzerine kabartma olarak bir kompozisyon ya da resim kopya edilmiş madeni levha. 2. Çukur baskıda, fotoğraf negatifi ve pozitifi.

Komut ya da İşlev Karakteri: Verileri kaydetme, işleme, iletme ya da yorumlama gibi işlemlerin yürütülmesi, başlatmaya, değiştirmeye ya da durdurmaya yarayan ve bir veriyi gösterme karakterinden ayrılması gereken karakter.

Majüskül : Büyük harf veya büyük harflerle yazılmış yazı, kapital (büyük harf) veya uppercase (büyük harf) adıyla da bilinir.

Mekanik dizgi : Basılacak matbaa harflerinin mekanik (Linotype, monotype gibi yöntemlerle) olarak dizilmesi.

Miniskül : Küçük harf veya küçük harflerle yazılmış yazı.

Monotype : Tek tek harflerden boyları ayarlanmış satırlar dizen mekanik dizgi makinesi.

Otomatik Satır Aralığı: Yazı tipine, yazı büyüklüğüne ve stiline dikkat etmeden kelime işlem programlarının satır arası boşluklarını otomatik olarak ayarlaması.

Pi Fontları : Daktiloda olmayan simgesel karakterlerle klavyedeki Alt, Option ile elde ettiğimiz sembollerde yüklü bulunan simgeler veya özel olarak üretilmiş simge fontlarına verilen isim.

Pika : Pika tasarımcısı ölçüm birimi. 12 punto = 1 pika, 6 pika = 1 inch , 1inch = 2.54 cm’dir.

Prova tezgâhı : Foto gravürcülerin deneme provalarını çıkarmasına ya da tipo işçisinin ilk prova baskılarını ya da sütun tashihleri yapmasına olanak veren baskı makinesi.

Punto : Harf büyüklüklerinin tanımlandığı temel ölçü birimidir.Kitap harfleri 10 -12 punto arasındadır.

Regular (Standart) : Yazı ailesi mensuplarından biri. Daha çok ana metin dizgisinde kullanılan, okunurluk açısından en uygun yazı şekli.

Sans serif yazı : Genellikle eşit ağırlıklı çizgilerden oluşan , açıklığı en iyi olan ve tırnak adını verdiğimiz bitiş vurguları olmayan yazı tipleridir. Arial, Helvetica, Univers sans serif yazı tipi örnekleridir.

Sayfa başı derinliği : Sayfanın üstünde, üst marja eklenen fazladan boşluk. Bu boşluk genellikle bölüm başlığını belirginleştirmek için yeni bir bölümün ilk sayfasında bulunur. Sayfa başı derinliği tüm kitap boyunca aynı kalmalıdır.

Sayısal (dijital) dizgi: Günümüzde bütün kişisel bilgisayarlarda gerçekleştirilebilen; çok sayıda yazılım ve font üreticisi firma tarafından desteklenerek her geçen gün daha da geliştirilen dizgi sistemi…

Script yazı : El yazısına benzeyen yazı tiplerine verilen addır. Resmiyetten uzak samimi bir hava oluştururlar. Dizgide bazı harfler birleşirken bazıları birbirlerine dokunmazlar. Davetiye gibi az yazı gerektiren samimi yazışmalarda kullanılırlar.

Serif yazı : Tırnaklı yazı tipi olarak da anılan serif yazı tiplerinde her harfin bitiş noktalarında küçük yatay çiziler vardır. Bu çizgiler her harfin şeklini ayrı tutar ve harfler arası geçişi kolaylaştırır. Dikey çizgileri yatay çizgilerinden daha kalındır. İnce ya da kalın, eşit kalınlıkta, incelen şekilde veya yuvarlak olabilirler. Okunurluğu en iyi yazı tipleridir.

Sıcak dizgi: Tipo baskı sistemini destekleyen linotype, entertype dizgi makinelerinde kurşun harflerin dizilip, döküm makinelerinde dökülmesiyle gerçekleştirilen dizgi sistemi. Gutenberg teknolojisi de diyebiliriz. Kurşun harflerin ya tek tek ya da satır halinde dökülmesi esasına dayanır. Bu dizgi sistemi yüksek baskı sistemlerinden tipo baskı sistemini destekler.

Soğuk dizgi: Genel olarak kurşun döküm yoluyla elde edilen diğer harf dizgisi için kullanılır. Foto dizgi ya da sayısal (dijital) dizgi ile karıştırılmamalıdır. 1990 öncesinde IMB vb. firmaların üretmiş olduğu top şeklindeki metal karakter kümelerinden oluşmuş kalıplarla çalışan daktilolar mevcuttu. Her bir top farklı bir karakter içerirdi. Topları değiştirerek değişik karakterlerde dizgi yapmak mümkündü. Sıcak dizginin yaygın olduğu o dönemde bu sistem soğuk dizgi olarak adlandırılmıştı.

Sondan blok : Satırların sağa dayalı olduğu dizgi türü.

Tashih: Dizgi yanlışını düzeltme işi. Tashih konusunda ortak bir dil oluşturulmuş olup, belli işlemler belli sembollerle gösterilir.

Tipografi : 1. Kabartma kalıplar (tek tek karakterler, gravürler, klişeler) üzerinde dizgi ve baskı yöntemi. 2. Grafik tasarımda yazılı unsurların (yazı karakteri, yazı büyüklüğü vb.) sanatsal bir bakış açısı ile düzenlenmesi işi. Günümüzde bilgisayarlı tipografinin gelişmesi ile beraber yazı aileleri zenginleşmiş yeni Tipografik türler oluşturmak kolaylaşmıştır.

Tipometre: Dizgicilerin kullandığı taksimatlı cetvel. Üzerinde iki ayrı taksimat bulunan düz bir cetveldir. Bunların birisinde metre sisteminin ondalık bölümleri (santimetre, milimetre), ötekindeyse on iki eşit parçaya bölünen ve birimi tipo puntosu olan tipografi sistemi yer alır.

Tire : 1.Çizginin eş anlamlısı 2.Hiçbir yumuşak tonu olmayan ve yalnızca iki uç yoğunluğu bulunan fotoğraf. 3. Tire klişesi ya da filmi , yalnızca düz beyazları ve siyahları olan bir belgeden hareketle elde edilmiş baskı kalıbı parçası (Tramlamanın karşıtı olarak)

Truetype  Font : Apple ve Microsoft tarafından sunulan yazı tipi düzeni. Trutype yazı tipleri çoğu zaman lazer yazıcılarda çok daha hızlı çıktı alınmasını sağlar.

X-yüksekliği : Latin Alfabesi’ndeki küçük x harfinden adını alan X-yüksekliği kavramı a , e , o , u , ı gibi küçük ünlülerin yüksekliği anlamına gelir ve önemli tasarım özelliğidir. Aynı puntodaki az x yüksekliğine sahip yazı karakteri , çok x yüksekliğine sahip yazı karakterinden daha az yer kaplar. (12 punto Times ile 12 punto Arial’i karşılaştırdığımızda Arial daha çok yer kaplar.)

ABCÇDEFGĞHIİJKLMNOÖPRSŞTUÜVYZ (Arial-Regular 12 punto)

ABCÇDEFGĞHIİJKLMNOÖPRSŞTUÜVYZ (Times-Regular 12 punto)

Yazı Ailesi : Bir tipografik karakterin değişik et kalınlıklarında ve daraltılmış , genişletilmiş , eğimli , çizgili gibi çeşitlemelerinden oluşan gruba denir. Helvetica , Arial , Garamond , Times font aileleri gibi…

Yazı kalınlığı : Yoğunlaştırılmış yazı karakterleri çok yer harcamadan başlıkların etkisin artırmaya yarar. Yoğunlaştırılmış ; sıkıştırılmış veya bozulmuş demek değildir. Bunlar daha çok etki için tasarlanmışlardır. Her karakterin içindeki boşluğun artması için x- küçüklüğü yükseklikleri artırılmıştır. Buda yazıya açıklık sağlar. Harf , satır ve paragraf arası boşlukları hem okunurluğu hem de açıklığı etkiler. Hem metinde , hem de başlıklarda harf arası boşluklarını ayarlayarak büyük farklılıklar oluşturulabilinir. Harf satır ve paragraf arası boşluklarını hesaplarken iki kavramı unutmamak gerekir. İzleme ve ayarlama ( İzleme; Bütün doküman da ki harf arası boşlukların aynı olması demektir. Ayarlama ise; Sola bloklu yazının, bloğundan daha az resmi görünüm verdiği kabul edilir.)

Yazı Karakteri Takımı (Font) : Bir harf biçiminin bütün alfabesidir. Diğer bir deyişle aynı dizide aynı ölçüde ve aynı hizada sayıları , noktalama işaretlerini de içeren bütün parçalarıyla özel harflerin uygun toplanmasıdır.

Yazı Stili : Bir yazı tipinde farklı yerlere vurgu yapmak için kullanılan değişiklerdir. Normal , kalın , italic , kalın-italic , altı çizgili , gölgeli vb. yazılardır.

Yazı Tipi Ayarlaması : Varolan yazıt iplerini düzenleyerek yenilerini yaratmanızı sağlayan etki. Bu etkiye sahip yazılımlarda harflere ince bitiş çizgileri ekleyebilir, harfleri bastırabilir, gerebilir ve her iki tarafına da boşluk ekleyebilirsiniz. Yazı tipini temelden değiştirmek istiyorsanız x-yüksekliği ile oynayabilir ve logo olarak kullanılabilecek değişik semboller bulabilirsiniz…

Yazı tipi : Temel olarak aynı özelliklere sahip karakter setleri… Artık kelime işlem programlarıyla büyüklükler ayarlanabildiğinden yazı tipi terimi, aynı çizgi oranlarına sahip karakter setleri için kullanılmaktadır. Çoğu yazı tipi normal ve kalından daha çok alternatif sunarlar. Mesela sans serif yazıların büyük bir kısmı hafif ve ağır yazı seçeneklerini içerirler. Bunlar genel metin yazısından kullanılmaya elverişli olmamakla birlikte; başlıkları renklendirir ve hareket katarlar. Light , Regular, Bold , Black , Ultra Black gibi seçenekler mevcuttur.

 

 

MASAÜSTÜ YAYINCILIK VE DONANIM  TERİMLERİ

Bilgisayar nedir? : Verilerin üstünde işlem yaparak bunları okunabilir ve görüntülenebilir hale getiren teknolojik makineler.

Bilgisayardan Baskıya Sistemleri : Bu sistemde bilgisayarda hazırlanan bir iş, direk olarak kalıba potlanır ve arkasından baskıyı gerçekleştiren bir sistemdir. Bunun kolaylığı montaj ve kalıp hane probleminin kaldırmaktır.

CCD : (Charged Coupler Device – Yüklü Kuplaj Aygıtı) CCD, tarayıcılar ve dijital kameralar gibi cihazlarda ışığı ölçmek için kullanılan elektronik bir aygıttır.

Dijital Fotoğraf Makinesi (giriş ünitesi) : Resimleri kendi bünyesinde direk sayısallaştırabilen ve bu görüntüleri bilgisayar ortamına aktarabilen fotoğraf makinesi çeşidi. Bu sistemde fotoğraf filmi ve film banyo işlemleri yoktur. Görüntüler doğrudan fotoğraf makinesinin hard diskine ya da hafıza kartına yazımlanır. Buralardaki görüntüler kişisel bilgisayarlarda yeniden düzenlenip baskıya hazırlanabilir.

Harici kayıt birimi (SCSI, CD-w – çıkış ve giriş ünitesi) : Sabit disk gibi bilgileri hafızasında tutabilen fakat sabit olmayıp taşınabilen ve başka bir bilgisayara bağlanabilerek bilgi aktarmada yardımcı olan araçlardır. SCSI (skazi) taşınabilen bir harddisk formunda iken, CD-Writer, bilgileri compact diske (CD) yazarak, kopyalanmasını ve taşınabilerek diğer bilgisayar ortamlarına aktarılmasını sağlar.

Klavye (girdi ünitesi) : Bilgisayarda, daktilo gibi yazı yazıp, resimler üzerinde ve veriler üzerinde değişiklik yapmanıza olanak tanıyan bir donanım parçası.

Modem (çıkış ve giriş ünitesi) : Bilgisayarın Internet gibi iletişim ağlarına bağlanarak diğer kişisel bilgisayarlara veri göndermesini veya onlardan veri almasını sağlayan; bilgisayarın sayısal sinyallerini telefon sinyaline, telefon sinyallerini de sayısal sinyallere çeviren aygıt.

Monitör (çıktı ünitesi) : Bilgisayardaki verileri görüntülemeye yarayan araç.

Mouse (fare – girdi ünitesi) : Bilgisayar yazılımlarında seçme, kopyalama, kesme, çizme vb. gibi işlemleri yapan, bilgisayarın ünitesi. Kalem Mouse; bir nevi tarayıcı gibi işlem yapan, daha önceden çizilmiş nesnenin üstünden geçerek çizime yardımcı olan ya da elle serbest çizim yaparak görüntü oluşturmaya yarayan cihaz.

Printer (yazıcı – çıktı ünitesi) : Bilgisayar ortamında üretilen yazılı ve görsel materyallerin kâğıt üzerine aktarılmasını sağlayan dijital aygıt. Masaüstü yayıncılık donanımının en temel üyelerinden birisi… Renkli ve siyah beyaz, nokta esaslı, mürekkep püskürtmeli ve lazer sistemiyle çalışan çeşitleri vardır.

Scanner (girdi ünitesi- tarayıcı) : Yazı, saydam veya Opak fotoğraf, resim, illüstrasyon gibi görüntüleri, 0 ve 1 kodları ile sayısallaştırarak bilgisayar ortamına aktaran parça. El tarayıcıları, masaüstü tarayıcılar, flatbed tarayıcılar ve tamburlu tarayıcılar gibi çeşitleri vardır. Tamburlu tarayıcılar ve flatbed tarayıcılar, reprodüksiyon atölyelerinde daha detaylı ve kaliteli tarama yapan cihazlardır. Diğerleri ise amatör tarama işlemlerinde kullanılırlar.

Masaüstü Yayıncılık : Kitap, dergi, gazete, broşür gibi yayınları kişisel bilgisayarlarda özel yazılımlar kullanarak hazırlama yöntemi

MASA ÜSTÜ YAYINCILIK YAZILIM TERİMLERİ

a) (Nokta esaslı (bitmapped) : Yumuşak ve resimsel efektler için idealdirler. Bu programda oluşturulan görüntüler pixel noktacıklarından oluşur.

b) Nesne esaslı (objectoriented) : Vektörel tabanlı programlar olarak da anılan bu yazılımlarda geometrik çizim, simge, logo ve diğer tipografik uygulamalar için gereken düzgün ve keskin kenarlı görüntüler üretilir. Bu programlar bütün imgeleri nokta yerine, çizgi ya da vektörler halinde depolar.

c) Sayısal işlem : Sayısal hesaplamaları yapabildiğimiz, tablolar oluşturabildiğimiz yazılımlar.

d) Kelime işlem : Genellikle tez, rapor, resimsiz kitaplar gibi metin ağırlıklı sayfa düzenleme çalışmalarında kullanılan yazılımlardır.

e) Sayfa mizanpaj : Dergi ve gazete gibi materyallerin sayfalarının tasarımında kullanılan programlardır.

f) Sistem Yazılımları : Masaüstü yayıncılık ile ilgili işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılacak yazılım ve donanımın etkin çalışmasını sağlayan yazılımlar.

g) Donanım Yazılımları : Bunlar bilgisayarın donanımlarının sistemde çalışabilmesi için, sisteme tanıtılması ve kendi bünyesinde donanımın özelliklerini kullanabilmek için tasarlanmış yazılımları içerir. Örneğin yazıcınızı bilgisayarınıza bağlamanız yetmez, yazıcı bilgisini içeren bir programı da sisteminize yüklemeniz gerekir.

GENEL MASAÜSTÜ YAYINCILIK TERİMLERİ

Anti-aliasing : Pikselleri karıştırma yoluyla verilen yumuşatma etkisi

Baskı provası : Bir işin, basıldığı zaman nasıl görüneceğini kestirme yöntemi. Prova, son çoğaltmada kullanılacak olan gerçek kâğıt, mürekkep setleri ve görüntüleri ile çalışan baskıdan alınan bir örnektir. Digital prova sistemleri gelişmiş M.Ü.Y. donanımının bir unsuru olarak ele alınabilir.

Bellek renkleri : Doğada kolayca bulunan renkler; ten rengi tonları, mavi (gökyüzü) ve yeşil (bitkiler) gibi. Bu renklere referans renkler de denir.

Bezier eğrileri : Dört kontrol noktası kullanarak matematiksel olarak tanımlanan eğri.

Birleşik : Birleşik bir görüntü, içindeki tüm renk elemanlarını aynı anda gösterir.Grafik tasarım programında çalışırken kanalları ayrı ayrı gösterebileceğiniz gibi, hepsini birden de gösterebilirsiniz.

CEPS : (Color Electronic Publishing System – Renkli Elektronik Yayın Sistemi) Genellikle, Scitex, Linotype/Hell, Crosfield ve diğerlerinin sunduğu özel görüntü düzeltme veya rötuşlama sistemlerini anlatmak için kullanılır.

Cromalin™: Bir renk provası yaratmak için bir yöntem. Bu yöntem, sonradan lakelenerek yüksek kaliteli renk provası yaratan CMYK katmanlı hafif renk farkları kullanır.

Clip Art: Tasarımcıların kesip çıkartmaları ve tasarımlarına yapıştırmaları için kâğıda basılmış resimlemeler. Masa-üstü yayıncılıkta, clip art bir disketten kopyalanabilen ve diğerine yapıştırılabilen, kaydedilebilen elektronik resimlerdir.

Çözünürlük Nedir? : Bir görüntünün piksellerle ölçülen eni ve boyudur. Buna bağlı olarak yüksek çözünürlüklü görüntü denildiğinde çözünürlüğü, çoğaltılacağı çizgili ekranın en az iki katı olan görüntü anlaşılır.. Örneğin 150 çizgilik bir ekrana basılan 300-dpi görüntü yüksek çözünürlüklüdür. Çözünürlüğü belirlemede kullanılan ölçütler dpi, lpi ve pikseldir.

DCS : (Desktop Color Seperation) Masaüstü renk ayrımı

Descreening : Operatörün, var olan yarım ton noktalarını yok ettiği bir işlem.Basılı malzemeden bir nesne taradığınızda descreening oluşur.

Dinamik Aralık : Belli bir görüntüde bulunan en düşük ve en yüksek yoğunlukları arasındaki fark… Bu terim aynı zamanda bir tarayıcının veya dijital kameranın duyarlılığını anlatmak için de kullanılır.

Dpi Nedir? : Bir inç’teki tarama sayısıdır. Bir inç’teki tarama sayısı arttıkça görüntü daha detaylı taranır ve kalitesi de artar.(1 inch=2.54cm)dir.

Filtre : Daha büyük bir uygulamanın içinde bulunan, görüntüleri değiştirmek için kullanılabilen küçük bir uygulama. Photoshop’ta, bir görüntünün görünüşünü keskinleştirmek, bozmak veya başka bir şekilde değiştirmek için birçok değişik filtre kullanabilirsiniz.

Fraktal : Matematikçilerin bilgisayarlarda, matematiksel formüllere dayanarak yarattığı desenlere verilen ad.

Frekans : Bir yarım tonda inch başına düşen nokta sayısı. Frekans ne kadar yüksek olursa, yarım ton noktası o kadar iyi (küçük) olur.

GATF : Pittsburgh’ta bulunan The Graphic Arts Technical Foundation (Grafik Sanatları Teknik Kurumu). GATF, kar amacı gütmeyen, grafik endüstrisi için test imkânları ve standartlar sunan bir organizasyondur.

GCR : (Gray Component Replacement – Gri Bileşen Değişimi) Türkuaz, mor ve sarı tarafından oluşturulan gri tonlarının aynı miktar siyahla değiştirildiği bir işlem.

Genel Renk Düzeltmesi : Seçilmiş bir bölge yerine tüm görüntüyü etkileyen bir renk ayarı.

Gölgeler : Bir görüntünün, ayrıntı taşıyan karanlık bölgeleri.

Grayscale : Gri rengi oluşturan türkuaz, mor ve sarı miktarları.

İkili Ton (Duoton) : Farklı mürekkep renklerinden iki yarım tonu, her biri belli bir ekran açısıyla olmak üzere üst üste koyarak yaratılan bir görüntü.

Jaggies : Genellikle yüksek kontrastlı eserlerde, yazıda veya illüstrasyonlarda bulunan sivri kenarlar.

Lpi : (Lines Per Inch) İnç başına düşen satır sayısına masaüstü yayıncılıkta verilen isim. Bir lazer yazıcıdan basılacak olan fotoğraflar 75 lpi’ya kadar çıkabilmektedir. Gerçekten kaliteli ise Lpi değeri 500’e kadar çıkabilmektedir.

Madde imi sembolü : Listelerde asteriks yerine kullanılan sembol.

Piksel (Nokta) : Tek bir resim elemanı… Ekranda ya da sürekli tonlu bir görüntüde bir tek nokta, bilgisayar monitörünün görüntüleyebileceği en küçük nokta.

Densitometre : Bir sayfa üzerindeki mürekkebin yoğunluğunu veya bir görüntünün belirli bir bölgesinin yoğunluk değerlerini ölçmek için tasarlanmış bir alet.

High – key görüntü : Çok işleme maruz kalmış, soluk bir görüntü veya tarama işlemi sırasında detayları kaybolmuş bir görüntü.

HSL: (Hue, Saturation and lightness – Renk, renk doygunluğu ve aydınlık) Doyma rengin derecesini ve tonunu; aydınlık ise o renkte ne kadar beyaz olduğunu gösterir.

Import Etmek (İthal Etmek) : Bir M.Ü.Y. yazılımında üretilen bir görüntüyü, farklı bir uygulamada okumak. Mesela (A) programında üretilen bir görüntüyü uygun formatta kaydedip (B) programında okutabilmek.

Katman (Layer) : Nesnelerin, görüntünün bütününü etkilemeden, ayrı düzlemler üzerine yerleştirilip düzeltilebilmesine imkan veren bir yöntem.

Kesmek : Bir görüntünün ya da yazının seçilmiş bir kısmının çıkartıp panoya kopyalamak.

Kontrast : Bir görüntünün en parlak ve en karanlık alanları arasındaki ilişki…

Lüminans : Bir tonun, rengine veya doymasına bakmaksızın, parlaklık veya aydınlığının bir ölçüsü.

Madde imleri : Listelerdeki maddeleri sunmak amacıyla kullanılan tasarımsal semboller.

Maske : Bir nesnenin bir kısmını korumak veya yerinden çıkarmak için yaratılan başka bir nesne. Maskeyi bir şablon gibi de düşünebilirsiniz.

Nokta kazancı : Bir yarım ton noktasının, görüntünün üzerine basıldığı kâğıdın mürekkep soğutması nedeniyle genişlemesi. Gazete baskısının nokta kazancı çarpanı büyüktür, buna karşın yaldızlı kâğıtların nokta kazancı çarpanları küçüktür.

Nokta : Tek bir yarım ton elemanı.

Opak : Tüm ışığı tutan bir ton (yüzde 100 siyah). Saydam olmayan, ışığı geçirmeyen…

Ön İzleme (Preview) : Bir dokümanın yazıcıdan nasıl çıkacağını ya da ayarlanmış kâğıt tipinde nasıl gözükeceğini gösteren yazılım fonksiyonu.

Parlaklık : Baskı terimi olarak parlaklık, kâğıdın yansıtma özelliğini anlatır. Grafik tasarım porgramlarında ise her bir pikseldeki ışık miktarının bir ölçüsüdür.

Pano : Belleğin sıralı geçici depolama için kullanılan alanı. Panoya her bilgi kopyalanışında bir önceki kopyalanan silinir.

Pikselleştirme : Pikselleri ayrı ayrı görünür kılmak amacıyla, görüntünün çözünürlüğünü azaltarak sağlanan özel efekt.

Renk Ayrımı : Bir görüntüyü, baskıda çoğaltmak üzere dört işlem mürekkep renklerine çevirme işlemi.

Rötuşlama: Dijital bir görüntünün, piksel değerlerini ayarlamak için tasarlanmış araçlarla değiştirilmesi.

Saydamlık : Işığın yüzeyinden geçmesine izin veren bir malzeme üzerindeki bir görüntü; bir görüntünün altındaki görüntüleri gösterebilme yeteneği…

Screening açısı : Yarım ton noktalarının bir sayfanın üzerine yerleştirildikleri açı. Geleneksel renk ayrımlarında, dört ekran (CMYK) 30 derece arayla yerleştirilir. Değişiklik gizleme açıları yazılımla gerçekleştirilebilir.

Screening : Sürekli tonlu bir görüntünün, geleneksel matbaa makinelerinde çoğaltmak üzere yarım ton noktalara dönüştürüldüğü işlem.

Sürekli ton : Yarım ton noktaların ayrılması ve dönüştürülmesinden önceki dijital görüntü.

Substrat : Bir görüntünün üzerine basıldığı veya tasarlandığı malzeme, baskı altı malzemesi.

Swop : GATF tarafından belirlenen, renklerin standart opak kâğıtta nasıl çıktı vereceklerini tanımlayan bir standartlar kümesi. SWOP’ UN gazete kâğıtları, gloss ve kaplanmamış kâğıtlar için standartları vardır. SWOP mürekkepleri ise, o substrat üzerindeki çoğaltmalar için belirlenmiş standartlara uyar.

Şablon : Bitirilmeye hazır bir dokümanın bütün özelliklerini içeren salt okunur bir dosya. Şablonlar genelde yayınlarda isim plakaları ve adres bölgeleri gibi değişmeyen parçaları, sütun yapısı ve sayfa düzeni gibi özellikleri içerir. Şablonlar, M.Ü.Y. uygulamalarında zamandan tasarruf edilmesini sağlarlar.

Taramak : Opak ya da saydam orijinalleri, tasarımlarda kullanılabilecek sayısal dosyalara dönüştürme işlemi. Tarama işlemi amacına göre, masaüstü ya da tamburlu tarayıcılarda gerçekleştirelibilir.

Ton aralığı : Verilen bir görüntüde siyahla beyaz arasındaki ton sayısı.

Ton : Parlaklığın veya aydınlığın bir ölçüsü…

Trapping : Üst üste binmiş veya bitişik görüntülere, baskı işlemi sırasında substratta oluşan ufak kaymaları telafi etmek için yapılan ayarlar.

Type1 :  Adobe’un profesyonel tasarımcılar tarafından evrensel olarak kabul edilmiş yazı tipi düzeni. Gelişmiş hizmet büroları daha çok bu yazı tipini tercih eder.

TrueType : Apple ve Microsoft tarafından üretilip tasarımcılarca evrensel olarak kabul edilmiş yazı tipi düzeni. Gelişmiş hizmet büroları daha çok bu yazı tipini tercih eder.

UCR (undercolor removal – alt renklerin çıkartılması) : İstenen gri tonunu yakalamak için yeterli siyah değerlerin bulunduğu bölgelerden değişik miktarlarda türkuaz, mor ve sarının çıkartılması.

Varsayılan Değer : Adobe Photoshop’ ta araçlar, paketler ve diğer dosya tercihleri için ilk ayarlar. Prefences komutunu kullanarak varsayılan değerler değiştirilebilir.

Vektör Görüntü : İçindeki nesnelerin piksellerle değil, matematiksel olarak tanımlı oldukları görüntü.

Yarımton : Sürekli tonlu bir görüntüyü çeşitli büyüklüklerdeki bir dizi noktaya çevirme yoluyla oluşturulan bir görüntü.

Yoğunluk : Bir nesnenin, ışığı yansıtma veya soğutma yeteneğiyle ölçülen koyuluğu.

Yuvarlama Maskesi : Nesnelerin kenarlarında ‘haleler’ yaratarak görüntüyü keskinleştiren bir filtre. İnsan gözü, renkteki küçük değişimleri fark edecek kadar duyarlı değildir; bu işlem bu değişimleri daha görünür kılmak amacıyla arttırır.

Masaüstü Yayıncılıkta Kullanılan Format Çeşitleri : TIFF: (Tagged Image File Format – Etiketlenmiş Görüntü Dosya Formatı) Aldus Corporation tarafından bit-eşlemli görüntüleri depolamak için yaratılan bir dosya formatı.

PDF : Adobe Acrobat’ın Portable Document Format’ına (taşınabilir doküman formatı) göre düzenlenmiş dosya türleri. Bu dosyaların bütün biçim özellikleri dosyaya kaydedildiği için platformlar arası taşımada sorun olmaz.

PICT : Birçok program tarafından kullanılan bir dosya formatı. Pek çok multimedya uygulaması, ekranda grafik göstermek için PICT formatını kullanır.

JPEG : Joint Picture Experts Group tarafından yaratılmış, dosyaların orijinal boyutunu küçülten bir sıkıştırma metodu.

EPS : (Encapsulated Postscript) Grafik ve görüntü dosyalarını depolamak için Adobe sistemi tarafından geliştirilen EPSF de denilen bir dosya biçemi standardı.

Masaüstü Yayıncılıkta Renkle İlgili Kavramları

24-bit renk : Her renk kanalı (kırmızı, yeşil, mavi) için 256 renk tonu sunan renk modeli.

32-bit renk : Her renk kanalı (kırmızı, yeşil ve mavi) için 256 renk tonu ile birlikte 256 tonlu bir de maskeleme kanalı sunan renk modeli…

8-bit renk : 256 (renkli bir monitörde gösterilen minimum renk sayısı) renkli bir palet sunan renk modeli…

Ara tonlar : Siyah ve beyazın yaklaşık tam ortasında bulunan ton değerleri…

Aydınlık : Bir rengin veya tonun parlaklığının bir ölçüsü.

Çıkarmalı Renkler : (CMYK – Cyan, Magenta, Yellow, kontrast- siyah) Türkuaz, mor, sarı ve siyah baskı renklerinden oluşan renklerdir. Çıkartmalıdan kastedilen bu renkler belli % de oranları ile birleşince diğer renkleri oluşturuyor olmalarıdır. Bunlarla yapılan baskı işlemi dört renk işlemi olarak bilinir ve bir matbaa makinesinde renkli görüntüleri çoğaltmanın en çok kullanılan yoludur.

Degrade : Bir renkten veya doymadan diğerine harmanlama, geçiş.

Doyma : Bir rengin şiddetinin (doygunluğunun) ölçüsü. Örneğin pembe kırmızıdan, gökyüzü mavisi de lacivertten daha az doymuştur.

Monokrom (Tek renk) : Genellikle siyah beyaz bir monitörü belirtir, ama siyah beyaz bir görüntü için de kullanılabilir.

Nötrler : Belirgin bir renkleri olmayan gri tonları.

Pantone : Belirli renkleri tutturmak için kullanılan ticari bir renk uyumlaştırma ve mürekkep karıştırma sistemi. MÜY yazılımları pantone sistemini desteklerler.

PMS : (Pantone Matching System) Tasarımcıların renkleri numaralarla ifade etmesini sağlayan sistem.

Renk tekerleği : Değişik renkleri ve bu renklerin birbirileriyle olan ilişkilerini gösteren pasta dilimi grafiklerine benzeyen şema.Çoğu zaman renk tekerleği on renge indirgenmiştir: Başta kırmızı olmak üzere turuncu,sarı, açık yeşil, koyu yeşil, türkuaz, mavi, koyu mor

Renk uzayı : Renkli bir görüntünün tanımlanma ve depolanma biçimi. Renk uzayına örnek olarak RGB, CMYK ve Kodak YCC gösterilebilir.

RGB : (Red, Green, Blue) Red (kırmızı) , Green (yeşil), Blue (mavi) Renkli bir monitörde görüntünün gösterilmesi için kullanılan üç ana renk.

Spot Renk : (Özel Renk) CMYK sisteminin dışında (ara renk) özel olarak kullanılan mürekkep rengi. Örneğin: Pantone serisinden bir renk.

Toplamsal Renkler : (RGB – red, green, blue) Kırmızı, yeşil ve mavi ışığı anlatan bir kavram. Kırmızı, yeşil ve mavi ışık değişik yüzdelerde karıştırılınca, görünebilir renk yelpazesi oluşur. Bu renklerin her biri %100 kullanılınca beyaz ışık meydana gelir. Monitörlerde kullanılan renklerdir.

Yerel Renk Düzeltmesi : Görüntünün tamamı yerine, sadece seçilen bir kısmına yapılan ayarlama.

 

 

CİLTLEME  TERİMLERİ

Amerikan Cilt Nedir ?

Amerikan ciltleme , dokümanların sırttan tutkallanarak uygunlandığı bir ciltleme tekniğidir. Bu yöntemle formalar dört kenarından kesilir ve plastik tutkal ile sırtlarından birbirlerine yapıştırılır. Sırt yüzeyini tülbent (çaput bezi) ya da değişik kalınlılardaki tel ile daha da sağlamlaştırmak mümkündür. Uzun süre kullanılması gereken kitaplar ya da ajanda gibi yılın her günü kullanılması zorunlu olan ürünler dışında karton kapaklı ciltleme sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistem ülkemizde “Amerikan Cilt” ,“Amerikan Ciltleme” olarak bilinmektedir. Amerikan ciltleme sisteminde , harmanı çekilmiş formaların sırt kısmı, özel yüzeyli , tırtıklı bıçaklara sahip makinalarda traşlanır. Bu bölüme tutkal sürülüp kapak takılarak yüksek basınçta preslenir. Günümüzde yüksek tirajlı (roman, hikaye kitapları, ders kitabı v.b.) ürünlerde ekonomik ve hızlı olması nedeniyle tercih edilir. Kuşe kağıtlardan oluşan kitapların ciltlenmesinde tercih edilmez.

Sıvama Cilt Nedir ?

Çok sağlam bir ciltleme tekniğidir. İki çeşidi bulunur. Bunlar ; kitap kapağınızın yumuşak ve kalın olmasını sağlayan , içi süngerli sıvama , ikincisi ise süngersiz sıvamadır. Kapak üzerinde , dilediğiniz her türlü resim , yazı vb. kullanılabilir. Cilt kalınlığı yaklaşık 3mm olduğundan ve iç baskıya nazaran yaklaşık 1cm daha geniş bırakıldığından , koruma oranı çok yüksek bir ciltleme tekniğidir. Uzun süreli kullanım gerektiren kitaplarda, katalog, albüm vb. işlerde tercih edilir.

Tel Dikiş Nedir ?

Formaların ya da tabaka halindeki kağıtların , tel zımba ile birbirine tutturulması işlemidir. Sırttan ve üsten tel dikiş olmak üzere iki şekilde yapılır.

Sırttan Telle Dikiş : Dergi, broşür, bülten ve katalogların ciltlenmesinde, maliyeti düşük ve uygulaması en kolay olan sırttan telle dikiştir. Sayfaların tamamen açılarak kolay ve rahat bir okuma sağlaması bu yöntemin en büyük avantajıdır.

Üstten Tel Dikiş : Sırttan tutturulmayacak kadar kalın kitap, dergi, makbuz, bloknot, fatura ve bilet koçanlarının bir araya getirilmesinde üstten tel dikiş yöntemi kullanılır. Tek dezavantajı sayfaların tamamen açılmasına olanak vermemesidir. Bu nedenle telle dikiş yöntemi, sözlük, ansiklopedi gibi başvuru niteliği taşıyan ve uzun ömürlü olması gereken yayınlarda tercih edilmez.

Omega Tel Dikiş Nedir ?

Basılı dökümanı (dergi,katalog vesair) klasör veya karton dosyalara takabilmek için, tel dikişin sırt kısmının kambur şekli ile dikilmesidir.Bir diğer deyişle ” ∩” şeklinde dışa çıkıntılı tel dikiş türüdür.

İplik Dikiş Nedir ?

Bu teknikte, formalar sırtlarından delindikten sonra ; ipek , pamuk ya da naylondan yapılmış sağlam ipliklerle dikilirler. İpliklerle dikiş yöntemi günümüzde artık makineleşmiştir. Bu makineler basılan bütün formaları art arda ve birbirine bağlı olarak diker. Dikilen formalar daha sonra, kitabın içeriğini oluşturan gruplar halinde kesilerek birbirinden ayrılır.İplikle dikiş yöntemi en uzun ömürlü ciltleme tekniğidir.Bastırılacak işin türüne göre onlarca farklı dikim teknikleri mevcuttur.

Spiral Ciltleme Nedir ?

Spiral ciltleme çok sayfalı işlerde , pvc veya telden imal edilen ve sayfaların delinerek, bu mekanizmaya takılmasıyla ,sayfalarınızın dağılmaması sağlayan mekanizmadır.Spiral ciltleme 450 – 500 sayfaya kadar ki işlerde kullanılabilir.Ayrıca masa üstü takvimlerde , duvar takvimlerinde de sıkça kullanılmaktadır.

Helezon Cilt Nedir ?

Helezon ciltlemede yine çok sayfalı işlerde , aynı yöntem kullanılmakta fakat spiralden farkı mekanizma deliklerinin ve kullanılan mekanizmanın daha kalın olmasıdır. Kullanış açısından spiral ciltleme daha çok tercih edilmekte.

Katlama ve Kırım Nedir ?

Tabaka halindeki basılı materyalin elle veya makine ile katlanarak forma haline getirilmesi işlemidir.Dört temel kırım tekniğinden söz edilebiliriz. Yatay kırım , dikey kırım , akordion kırım ve bohça kırım.Bu dört kırımdan 64 çeşit farklı şekilde kırım üretilebilir.

Mekanik Ciltleme : Bu ciltleme tekniğinde; kapak ve iç sayfalar bir araya getirildikten sonra metal veya plastikten yapılmış spiral, vida ve perçinlerle birbirine tutturulur. Çok uzun süre kullanım gerektiren dokümanlarda tercih edilir.

Forma Nedir ?

Matbaacılıkta kullanılan temel hesaplama birimlerinden birisi olup, sekiz ön, sekiz arka olmak üzere 16 sayfadan oluşan kitap bölümüdür.Tabaka kağıdın saat yönünde üç kez katlanması ile elde edilir. Baskı hesabı, 4, 8, 16 ve 32… sayfa şeklinde 4’ün katları olarak planlanır. 4 sayfalık planlama çeyrek forma , 8 sayfalık planlama yarım forma ve 16 sayfalık planlama tam forma olarak ifade edilir.

Harmanlama Nedir ?

Formaların cilt öncesi kitap haline getirilmek üzere sırayla yan yana veya iç içe dizilmesi işlemi. Bazı durumlarda tabaka harmanı yapılması da gerekebilir.

Perforaj Nedir ?

Fatura, irsaliye, vezne alındıları, uçak vb.araçların biletlerinde ilk nüshalarının kolayca kopması için baş veya sırta yakın kısıma , boydan boya açılan koparma deliklerine perforaj denir.

Pilyaj Nedir ?

Dosya , broşür , dergi ve benzeri basılmış materyallerin kırım (katlama) yerlerine denir. Diğer bir adı da koniktir , “konik atma” da denilmektedir.

Gofre (Kabartma) Nedir ?

Davetiyeler , tebrik kartları , kartvizit ve benzeri basılı materyallerin üzerine , kabartmak istediğiniz bölgeye , özel gofre tozu serpilerek ve bu kısmın üst tarafta kalacak şekilde fırınlanarak kabartma işlemine denir. Gofre işlemi , bir dişi ve bir erkek kalıp yardımıyla , tipo baskı makinelerinde de yapılabilir.

Varak – Yaldız Baskısı Nedir ?

Metal klişe veya kurşundan hazırlanmış tipo baskı kalıbının ısıtılarak , cilt bezi ya da benzeri bir materyal üzerine konulmuş yaldız (altın sarısı veya gümüş renkli) kağıdı kullanılarak , elde edilen transfer baskıdır.

Yaldız Boyama (Bronzlama) Nedir ?

Toz halindeki altın varak , gümüş varak vb. yaldızların , transparan baskı yapılmış baskı altı malzemesine serpilmesi yoluyla yapılan boyama işlemidir. Dini kitap baskılarında , tarihi mozaik baskılarında ve ambalaj sanayindeki lüks ve pahalı kutu , kağıt baskılarına uygulanan altın , gümüş , bakır ve bronz rengindeki tozların sürülmesini kolaylaştırır.

Kambura : Ciltte kitap sırtlarının yuvarlatılması işlemi. Çok sayfalı ve sert kapaklı kitap ajanda vb. materyallerin dayanıklılığını arttırmak ve estetik görünmesini sağlamak amacıyla iplik dikiş ve tutkallamanın ardından el ile (çekiç ile sırta vurarak) veya makine ile yapılan bir işlemdir.

Şiring Paket – Şirinkleme (Paketleme) Nedir ?

Teslime hazır hale getirilmiş dergi , kitap , broşür , katalog gibi basılı materyallerin tek tek , ya da ikili , üçlü olarak postaya verilmesi için şeffaf plastik ambalaj malzemesinin (folyo) ürünlere sarılıp , ısı yardımıyla kenarlarının yapıştırılması işlemine denir. Ürünlerin taşınma ve depolanma sırasında nemden zarar görmesini ve dağılmasını önler.

Şömiz Nedir ? 

Sıvama kapaklı kitapların dışına sarılan renkli baskılı çoğu zaman selefonlu gömlek. Şömizler kitap kapağı gibi tasarlanıp basılarak , sert kapaklara takılır.Kitaplarınızın daha şık görünmesini sağlar.

Cilt Ana Kapağı ( Yan Kağıdı ) Nedir ?

Ciltlenmiş bir kitapta, dış kapakların iç yüzlerini cilde bağlayan, dış kapakla ara kapak arasındaki yaprak (Bu kapağın ön ve arka yüzü boş , yazısızdır.) Osmanlı ciltçiliğinde bu kapaklar çoğunlukla ebrulu idi. Tarihimizde ilk ciltleme 7. – 9. yüzyıllarda Uygur Türkleri tarafından yapılmıştır.

Broşlamak : Basımevinde basılan yaprakların ya da dikilmiş formaların sırtına karton ya da kağıt yapıştırarak bir cilt oluşturmak.

Kırnap : Kalın formaları dikmeye yarayan , kalın iplik , sicim.

Muhat Aralığı Ne Demek ?

Ciltlenmiş kitap kapağının kolay açılmasını sağlamak amacı ile sırt mukavvası ile ön ve arka kapak mukavvaları arasında verilen boşluğa muhat aralığı denir. Muhat aralığı iyi ayarlanmadığında , kitap kapağı zor açılabilir. Standart boyuttaki (17.5 x 25 cm) kitap kapaklarının muhat aralıklarının yaklaşık 8mm olduğu söylenebilir , fakat muhat aralığı kitap ölçüsüne göre değişken olup ustalık isteyen bir durumdur.

Istaka : Cilt işlerinde kullanılan kâğıtları katlamaya yarayan kemik ya da tahtadan yapılmış yassı bir el alet. İskarpela: 15 mm genişliğinde keskin ağızlı bir alettir. Cilbentlerde şerit geçecek yarıkları açmak için kullanılır.

Cilt İğneleri : Bunlar kitap dikmek ve şiraze örmek için kullanılan yorgan iğneleridir. Genelde büyük boylu ve ince olanları tercih edilir.

Zımpara Kâğıdından Eğeler : Bunlar üzerine zımpara kâğıdı yapıştırılmış mukavva veya tahta parçalarıdır. Büyükleri bir elle kolayca kavranabilecek kadar olmalıdır. Bu aletle mukavva kenarları yuvarlatılır. Bundan başka mukavvanın üzerinde veya kesik yerlerindeki pürüzleri düzeltir. Boya çanakları, fırçalar, boya serpmek için teller ve sert fırçalar: Bunlar kitap kenarlarını boyamak, ayrıca renkli kâğıtlar yapmak için kullanılır.

Dikiş Tezgâhı : El ile dikilecek kitap, defter gibi işlerin dikilmesi için kullanılan alete denir. Alt kısmı yeterli büyüklükte bir tabla ile, üstte gergi ipi veya şeritlerin gerileceği bir çerçeveden ibarettir. Tahtadan yapılmıştır.

Tülbent (Gaze) Nedir ? : Ciltçilikte sırta konan ve formaların kendisine dikildiği veya zamklandığı seyrek elyaflı, fakat sağlam pamuklu bez.

Şiraze Nedir ? : Kitapların kafaya bağlandıkları yerin iki ucunda ibrişimden örülen ince şerit. İpten kitap ayracı.

Dekstrin : Mısırın 200 derecede kaynatılmasıyla elde edilen zarf ve pul arkalarında kullanılan çabuk kuruyan bir yapıştırıcıdır.

Selüloz : Duvar kâğıtları ve afişlerin yapıştırılmasında kullanılır.

Cilt boyaları : Keten, deri, pandizot kumaş ve benzeri cilt kapağı malzemeleri üzerine baskı yapmak için kullanılan, ışığa dayanıklı örtücü boyalardır.

Vinly – Vinleks Cilt Bezi : Ana maddesi PVC (POLY VİNLY CLORUR) dır. Yıkanabilir, dayanıklıdır. Çeşitli kalınlıkta yapılabilir.

Sıcak tutkal : Boncuk veya tabaka halinde satılır. Suda eritilerek kullanılır. Kitap kabını ve sırtını yapıştırmada kullanılır.

Sentetik Yapıştırıcılar : Ana maddeleri PVC’dir. Su ile yapılanları olduğu gibi aseton ve benzinden yapılanları da vardır. Bu yapıştırıcılar bir kere sürülünce bir daha su veya benzinle dahi çıkmaz.

Gummi Arabikum: “Arap Zamkı” olarak bilinir. Az yapraklı defter, kitap işlerinde kullanılır.

 

 

BASKI SONRASI YÜZEY KORUMA TERİMLERİ

Baskı Yüzey Koruma İşlemi Nedir ? : Cilt işi bittikten sonra kitap, dergi, broşür, dosya vb. gibi materyallerin üzerine güzel bir görüntü vermek ve dış etkenlerden korumak için yapılan bir işlemdir. Bunlar selefon, laklama ve verniktir.Selefon Kaplama Nedir ?
Basılı broşür, dosya, kitap kapağı gibi çok kullanılan basılı materyallerin dış etkenlerden korunması (güneş, nem, yağ vb.) için baskı yüzeyine sıvama yoluyla kaplanan ince bir jelatindir. Matlık veya parlaklık etkisi yaratabilir.Mat ve parlak selefon olarak iki çeşittir.

Lak Nedir ? : Broşür, kitap kapağı, katalog, dosya, davetiye gibi işlerde baskıyı dış etkenlere karşı korumak ve ürüne parlaklık kazandırmak için baskı yüzeyine mürekkep gibi uygulanan bir madde. Kanserojen etkisi nedeniyle gelişmiş ülkelerde kullanımı giderek azalmaktadır.

Vernik Nedir ? : Baskı yüzeyine uygulanan koruma işlemlerinden biri olup dayanıklılık ve parlaklığı lak kadar olmasa da yüzeye uygulanması kolay bir madde.

Laminasyon Kaplama Nedir ? : Matbaada basılan materyallerin , özel üretilmiş  şeffaf PVC malzemeden imal ve içi özel yapışkanlı bir madde içeren laminasyon kaplama malzemesi kullanılarak , ısı ve basınç yardımıyla kaplandığı materyalin her iki yüzünü de saran , sağlam , suya dayanaklı halen getiren kaplama işlemidir. Laminasyon ebatları A3, A4, A5 ve benzeri muhtelif ebatlarda ve kalınlıklarda bulunmaktadır.

 

---