Erdoğan DEMİR / EDİRNE(İGFA) – Özel Keşan Hastanesi Uzm. Dr. Uğur Özdağlı, çocuk ve gençlerde, toplumsal medya ve teknoloji kullanımının tehlikeleri ve tahlil yolları ile ilgili bilgi aktardı.
Uzm. Dr. Uğur Özdağlı, çocuk ve gençlerde, toplumsal medya ve teknoloji kullanımının tehlikeleri ve tahlil yolları ile ilgili şu bilgi ve tekliflerde bulundu:
1. Erken Periyotta (3 yaş civarı)
• Araştırmalar, 2 yaş öncesi ekran maruziyetinin lisan gelişimini geciktirdiğini göstermektedir.
• Gece geç saatlere kadar ekrana bakan çocuklarda uyku bozukluğu ve huzursuzluk yaygın olarak görülür. Mavi ışık biyolojik saati bozarak uykuya dalmayı güçleştirir.
• Toplumsal irtibat eksikliği, oyun yerine ekran tercih etme alışkanlığı ilerleyen yaşlarda empati kaybına, hatta birtakım çocuklarda otizme benzeyen toplumsal problemlere neden olabilir.
2. İlkokul Yıllarında
• Günümüzde birçok çocuk, el mahareti gerektiren işlerde (makasla kesme, düzgün yazı yazma, düğme ilikleme) zorluk yaşarken; klavye ve ekran kullanımında şaşırtan derecede süratlidir. Bu durum motor marifet gelişiminin aksadığını gösterir.
• Kitap okuma alışkanlığı zayıf olan çocukların, derslerde okuduğunu manaya ve yorumlama marifetleri geride kalmaktadır. Bu da akademik muvaffakiyetin düşmesine yol açar.
• Daima oyun oynayan çocuklarda dikkat eksikliği ve öğrenme zorlukları artar; sınıfta odaklanma mühletleri kısalır.
3. Ortaokul ve Lise Yıllarında
• Ebeveyn denetimi olmadan internete giren gençler; siber zorbalık, taciz, manipülasyon ve dolandırıcılık üzere çok önemli risklerle karşılaşır.
• Uzun mühlet telefon ve bilgisayar başında kalan gençler sabah uyanmakta zorlanır, okul devamsızlığı artar ve ders başarısı düşer.
• Yüz yüze bağlantı kurmak yerine ekranı tercih eden gençlerde toplumsal marifetler zayıflar, yalnızlık hissi artar ve bağımlılık davranışları gelişir.
4. Y Jenerasyonuna Yansıyan Etkiler
Bugün bu ortamda büyüyen ve “Y kuşağı” olarak isimlendirilen gençlerde:
• Özgüven meseleleri,
• Toplumsal irtibat ve empati eksiklikleri,
• Sorumluluk alıp çaba etme isteksizliği ön plana çıkmaktadır.
Bu özellikler, yalnızca kişisel başarıyı değil, birebir vakitte toplumun dayanışma ve üretkenliğini de zayıflatmaktadır.
5. Uzun Vadeli Sonuçlar
• Bilişsel gelişimde gerilik: Okuduğunu anlamada ve yorumlamada geri kalma.
• Duygusal gelişimde sıkıntılar: Depresyon, dert ve toplumsal fobi riskinde artış.
• Fizikî sıhhat problemleri: Hareketsizlikten kaynaklanan obezite, duruş bozuklukları, görme sorunları ve uyku düzensizlikleri.
Çözüm ve Tedbire Önerileri
Bu tabloyu değiştirmek için baskı ya da şiddete değil; istikrar, şuur ve sorumluluk temelinde bir dönüşüm programına muhtaçlık vardır.
1. Koruma
• Ebeveyn farkındalığı: Çocuğun ekran müddeti sistemli olarak takip edilmeli. Araştırmalar, şuurlu ebeveynlerin çocuklarında bağımlılık oranının %40 daha düşük olduğunu göstermektedir.
• Yaşa uygun sonlar: 0–2 yaş ortasında ekrandan uzak durulmalı, 6 yaşına kadar günlük 30–60 dakikayı aşmamalıdır.
• Uyku hijyeni: Yatmadan en az 1 saat evvel ekran kapatılmalı. Bu, uykuya dalmayı kolaylaştırır ve sabah zindeliğini artırır.
2. Tedbire ve Dengeleme
• Okuma–dijital istikrar kuralı: Çocuk ekranda ne kadar vakit geçiriyorsa birebir süreyi kitapla geçirmeli. Bu alışkanlık, hem akademik başarıyı hem de dikkat müddetini artırır.
• Mesken aktiviteleri: Sofra hazırlama, evcil hayvan bakımı, bahçe işleri, masa oyunları üzere etkinlikler ekrana karşı doğal alternatiflerdir.
• Spor ve sanat: Spor yapan yahut sanatla uğraşan gençlerde dijital bağımlılık oranı %30 daha düşük bulunmuştur.
3. Dönüşüm Programı
• Sorumluluk vermek: Çocuğa yaşına uygun küçük misyonlar verildiğinde özgüveni artar, toplum içinde faal birey haline gelir.
• Aile vakti: Haftada en az iki akşam “ekransız aile saati” yapılmalıdır. Bu, aile bağlarını güçlendirir.
• Dijital diyet: Ekran müddeti yavaş yavaş azaltılarak yerine kitap okuma, spor yahut aile aktifliği koyulmalıdır.
• Empati eğitimi: Küme oyunları, istekli etkinlikler ve toplu projeler gençlerin bağlantı ve paylaşım gücünü artırır.
4. Toplumsal Destek
• Okullarda medya okuryazarlığı dersleri uygulanmalı.
• Mahallî idareler, çocuklar için spor salonları, kütüphaneler ve sanat atölyeleri açmalı.
• Medya ve toplumsal platformlar, ebeveyn ve gençleri bilinçlendirici kampanyalarla desteklemeli.
Çocuk ve gençleri toplumsal medya ve dijital oyunların zararlarından muhafazanın yolu yasak ya da şiddet değil, istikrar kurmaktır. Ekran müddeti ile kitap okuma, dijital ortam ile günlük konut aktiflikleri gerçek oranda dengelendiğinde; çocukların özgüveni artar, empati gelişir ve sorumluluk şuuru güçlenir. Böylelikle teknoloji, bir tehdit değil; hayatı kolaylaştıran yararlı bir araç haline gelir.”
